»Behalve enkele verschillen van eenig aanbelang, die dadelijk in het oog springen, kwam, blijkens deze opgave, het onderwijs in de verschillende vakken en klassen, wat de verdeeling van den tijd betreft, in hoofdzaken aan de verschillende kweekscholen vrij wel overeen. Voor de afwijking te Makasser van het vastgesteld aantal uren per week is geen reden opgegeven.''

1. Roven aan staat in deze tabel: de Nederlandsche taal. Omtrent het gebruik daarvan en de resultaten van dit leervak vindt men o. a. het volgende aangeteekend:

> Bij het bezoek van den Directeur van Onderwijs, Eeredienst en Nijverheid in 1877 en 1878, aan eenige kweekscholen bleek, dat op sommige dezer inrichtingen, zelfs in de laagste klassen, ten gevolge van misverstand, alle vakken nagenoeg geheel in het Nederlandsch werden onderwezen, terwijl van den anderen kant het vakonderwijs in genoemde taal te veel op den achtergrond was gesteld.

»Op aandrang, na de ontvangst der omtrent die bezoeken ingediende uitvoerige rapporten, van het Opperbestuur om de aangewezen gebreken te verbeteren, werd, door genoemden Departements-chef, in November 1878, aanbevolen om aan de leerlingen der laagste klassen zooveel mogelijk onderwijs te geven in de landstaal of in het Maleisch, en het Nederlandsch, waarin oordeelkundig en degelijk onderwijs noodig was, met gebruikmaking tevens in ruime mate van de inlandsche talen, eerst dan als voermiddel van het onderwijs te bezigen, wanneer de kweekelingen in die taal voldoende vorderingen hadden gemaakt om het onderricht met vrucht te kunnen volgen.

«Hoewel, ondanks deze aanschrijving, hier en daar eenig misverstand bleef bestaan, dat door nadere aanschrijving uit den weg geruimd moest worden, had volgens de ontvangen mededeelingen de beperking van het gebruik der Nederlandsche taal in lagere klassen over het algemeen gunstig gewerkt en het peil van het onderwijs verhoogd, zonder schade te doen aan de kennis der Nederlandsche taal.

»Te Tondano werd in de le klasse het Maleisch uitsluitend als voermiddel gebezigd. In de 2e klasse alleen voor