204

HET KRETENSER VRAAGSTUK

gaan was met het plan om in November weer bijeen te komen. Dit was geenszins de eerste keer dat hij Kreta verliet om eenigen tijd rust te nemen; men heeft beweerd, dat hij met opzet vertrokken was, maar dit is onjuist, want de dag van zijn vertrek was reeds een maand tevoren bepaald. Er heeft geen komplot bestaan, geen samenzwering; de beweging was volmaakt spontaan, om zoo te zeggen instinctief, een volksbeweging in den waren zin des woords.

Nergens had men den loop der gebeurtenissen in het Oosten met hartstochtelijker belangstelling gevolgd dan op Kreta. De Kretensers hadden den regeeringsvorm, hun door de mogendheden gegeven, altijd als voorloopig en tijdelijk beschouwd; de nederlaag van Griekenland in den oorlog met Turkije, de noodzakelijkheid waarin de mogendheden zich bevonden om de integriteit van het Turksche Rijk, althans in naam, te handhaven, rechtvaardigden in hun oogen een toestand dien zij als den overgang beschouwden tusschen hun vroegere slavernij en de vereeniging met Griekenland. Maar nu was de stand van zaken in het Oosten als door een tooverslag veranderd: Oostenrijk-Hongarije en Bulgarije brachten op eigen gezag verandering in staatkundigen machtsverhoudingen, welke door de gezamenlijke mogendheden geschapen, niet zonder hun toestemming gewijzigd konden worden. De Kretensers vernemen dat in Turkije, het land hunner tirannieke heerschers, wier juk zij zoo lang reeds wenschen af te schudden, een omwenteling is uitgebroken : dat Oostenrijk-Hongarije de gelegenheid waarneemt om Bosnië en de Herzegowina te annexeeren; dat Bulgarije zich onafhankelijk verklaart. Van alle staten, die één voor één van het Turksche Rijk zijn losgemaakt, is er geen die in alle opzichten meer met Kreta overeenkomt dan Bulgarije ; ook daar bestond de suzereiniteit van den sultan alleen in naam ; ook daar was het zelfbestuur gewaarborgd dooide groote mogendheden en hadden deze aan het hoofd der regeering een vorst naar hun keuze geplaatst. Bovendien is Kreta met zijn zelfbestuur nog onafhankelijker dan Bulgarije. Het betaalt geen cijns te Konstantinopel; het is niet verbonden aan een anderen staat, zooals Roemelië, waarover de vorst van Bulgarije slechts in naam des sultans regeert.