174

DE PHILOSOPHIE VAN PERSOONLIJKHEID EN LEVEN.

het optreden van het beginsel der persoonlijkheid. En het kwade treedt evenzeer op; negatieve waarde met positieve waarde, ofschoon Dr. Scheler op dit punt minder ondubbelzinnig is. De volledige beteekenis van de geschiedenis der menschheid, zou ik er willen bijvoegen (waarbij ik hem niet in alle opzichten volg) wordt bepaald door de worsteling van den eindigen geest, van den individu, om de grenzen der ervaring te overschrijden bij de jacht naar de Werkelijkheid, en uit deze worsteling komt zoowel het kwade als het goede voort. Dit is het wezenlijke karakter der menschelijke werkzaamheid, nooit waarneembaar in de volmaakte symmetrie van het dierenleven. De natuur toont wanorde, uit menschelijk standpunt beschouwd, omdat de mensch aan zijn ervaring de waarde-wetten heeft toegevoegd. En in de eindelooze verspilling der natuur, en de schepping van myriaden wezens tot werktuigen voor de vernietiging van andere wezens, ligt wanorde voor den waarde-scheppenden geest. Maar afgescheiden van het oordeel van een persoonlijk wezen bestaat er geen wanorde in de natuur. Zooals de wijsgeerige bioloog J. von Uexkill opmerkt: „Elk levend schepsel is in beginsel absoluut volmaakt." Dit is omdat elk organisme „slechts zichzelf zijn kan binnen de grenzen, welke het door de natuur zijn gesteld — in zichzelf is het volmaakt. Al zijn hulpmiddelen worden ten volle uitgebuit." Dit is volkomen juist van uit den gezichtshoek der biologie beschouwd. Maar het beginsel der persoonlijkheid brengt op het tooneel van het menschelijk leven de wanorde zoowel als de orde der waardeering en vindt in de natuur een nog omvangrijker wanorde, waarvan het dier, dat zich in overeenstemming met de natuur gedraagt, zich niet bewust is. De realiteit van de slechte, niet minder dan die van de goede daad, hangt af van het feit, dat zij schijnt te worden geëischt door de wereld, welke voor den dader absoluut is, de wereld waarin hij de waarde heeft gevonden welke hij in staat is te ervaren. En tenzij, of totdat hij zelf een andere waarde kan scheppen, bestaat er voor hem geen andere realiteit. De waarheid hiervan wordt ongetwijfeld bevestigd door practische ervaring in verschillende richtingen met name bij al dan niet geslaagde pogingen tot zedelijke