182

INDRUKKEN VAN SOVJET RUSLAND.

het Tsaristische régime, en moet daar weder geweest zijn na de revolutie, om tusschen beide toestanden eene juiste vergelijking te maken. Wat in October 1917 geschiedde, was niet maar alleen de verwisseling van een regeeringsvorm voor een anderen, of van een stelsel van instellingen voor een ander. Het was een wegmaaiende organische verandering in iederen tak van openbaar en particulier leven in de wederkeerige verhoudingen van personen en sociale groepen, in wetten, ethiek, onderwijs, sociale plannen, landbezit en in den blik van het volk op leven en dood. En die verbijsterende vernieuwingen, niet beperkt tot plaatselijk of nationaal gebruik, waren bestemd voor het gansche heelal, hetgeen een kenmerk van alle Russische hervormingen is, zelfs van de ruwe plannen der jonge generatie in den tijd, dat ik studeerde aan een Russische universiteit onder de regeering van Alexander II.

In het begin maakten overreding, belangstelling en dwang het meerendeel der bevolking spoedig tot ijverige apostelen of passieve discipelen der nieuwe heerschers. Voor de boeren was de verlokking van het beloofde land onweerstaanbaar. De oude toestand was als door tooverslag verdwenen. Zelfs de kerk had geen afdoende wapenen tegen zulke voorbeeldelooze verlokkingen; vrome aanbidders in de kudde der Russische orthodoxie werden, zoo verwonderlijk als het schijnen moge, overgehaald tot een strijdlustig atheïsme. Het was alsof zij op het juiste uur gewacht hadden, en toen dit sloeg, werden de sluisdeuren geopend en de wateren voerden hen naar den onbegrensden Oceaan. Goden de Tsaar, die sedert den tijd van Wiadimir, te zamen den gang van zaken in Rusland ten goede of ten kwade bepaald hadden, moesten nu hun troon afstaan aan een groep eenvoudige mannen, die van onheiligen ijver brandden voor hun eigen apostolische zending en met vurig geloof bezield waren in de reddende leerstellingen van Marx en Engels. Uit de scholen werd de godheid verbannen. De vaderlandsliefde werd systematisch ondergraven. Een gansche reeks vergrijpen, die tot nu toe volgens de wet strafbaar waren, werden uit het strafwetboek geschrapt, en iedere man of vrouw was voortaan vrij ze naar hartelust, zonder vrees voor de gevolgen, te be-