WAT IS WAARHEID?

gebeurtenissen onderworpen zijn, veel samengestelder zijn, wordt de waarheid veel onzekerder.

In de geneeskunde zijn de waarheden dan ook altijd onzeker. Zelfs kan men beweren, dat er in de geneeskunde geen absolute waarheid is.

In de astronomie zijn de waarheden, hoewel het verafgelegene en onbereikbare gebeurtenissen betreft, in het geheel niet aan eenigen twijfel onderworpen. Dat de aarde om de zon draait, is een elementaire waarheid. En toch is het, zelfs met de proef van Foucault, vrij moeilijk er de werkelijkheid van te bewijzen anders dan door de ongerijmdheid van een andere opvatting. Het is dus niet een directe aantooning, die ons die waarheid leert, maar een bewijs uit het ongerijmde.

Zoozeer als de feiten onweersprekelijke waarheden zijn, zoozeer zijn de theorieën, welke uit de feiten worden afgeleid, onderworpen aan twijfel ondanks de schijnbare waarschijnlijkheid.

Men hoeft slechts te zien hoe oude theorieën, die boven iederen twijfel verheven schenen, zijn omvergeworpen door latere proeven. Alle vroegere opvattingen over den bouw van het heelal zijn achtereenvolgens losgelaten; en het is zeer waarschijnlijk, dat iedere cosmogenie van dezen tijd hetzelfde lot zal ondergaan. Nooit kan een theorie beschouwd worden als een waarheid. Het is slechts een hypothese.

Lavoisier heeft verklaard, dat er geen verandering is in de enkelvoudige lichamen. Dit dogma had zich gedurende een eeuw zóó vastgezet in de wetenschap, dat het atoom werd beschouwd als onvernietigbaar. Maar die waarheid in het verleden is niet meer de waarheid van heden, omdat men weet, dat het radium b.v. zich kan veranderen in radon, dan in helium, daarna zelfs in lood. Dat het oneindig kleine deelen betreft doet er niet toe, die verandering bestaat.

Na de mooie proeven van Fresnel, was het bijna onmogelijk te ontkennen dat het licht toegeschreven moest worden aan een golfbeweging van den ether, den hypothetischen, maar onmisbaren ether. Dat was dus een waarheid. Zoo is die waarheid twijfelachtig geworden, omdat men, in zekere