DE ABBÉ DE ST. PIERRE

twee honderd jaren tot stand is gekomen, door St. Pierre voorzien werd. Hij is voorstander van den vrijhandel, van gelijkmatige belasting, van liefdadigheidsorganisatie, van de afschaffing van stands-voorrechten, van phonetische spelling, van de codificatie der wet.

Maar St. Pierre is niet slechts een groot geleerde, hij is ook een groot karakter. Hij is bereid voor zijn denkbeelden te lijden. Ofschoon katholiek priester en hof-kapelaan, had hij den moed de herroeping van het Edict van Nantes af te keuren. In denzelfden tijd, dat Voltaire het klassieke Leven1) ontwierp, dat Lodewijk XIV verheerlijkte, had St. Pierre den moed de dolzinnige eerzucht van den Zonnekoning te veroordeelen en hem den bijnaam „Groote" te ontzeggen. Voor die misdaad werd St. Pierre verbannen uit de Académie, zonder dat het hem vergund werd zich te rechtvaardigen. Fontenelle was de eenige, die zijn partij koos. En de straf en vervolging van den ridderlijken Abbé eindigden niet met zijn dood. Het was een door den tijd gesanctionneerde traditie in de Académie francaise, dat bij den dood van een lid het nieuwe lid een plechtige lofrede op zijn voorganger hield. Aan Maupertuis, die St. Pierre opvolgde, werd verboden de gewone tol te betalen aan een der edelste karakters en een der oorspronkelijkste geesten der achttiende eeuw. Twee en dertig jaar na St. Pierre's dood werd d'Alembert vergund het onrecht van zijn tijdgenooten te herstellen. En een grootere dan d'Alembert, Jean Jacques Rousseau, heeft nooit geweifeld in zijn bewondering voor een man, dien hij beschouwde als ,,1'honneur de son siècle et de son espèce."

Een der meest voorkomende kritieken op St. Pierre's Projet de paix perpétuelle is, dat het het werk van een Utopist is. Welke ook de tekortkomingen van het boek mogen zijn, het is zeker niet het werk van een droomer. Hij is ongetwijfeld een onvermoeid menschenvriend en het is teekenend voor hem, dat hij aan de woordenlijst der Fransche taal een nieuw woord „bienfaisance" heeft toegevoegd. Maar hij is niet slechts een gevoelsmensch. Als men kritiek op St. Pierre wil uitoefenen, zou het veeleer moeten zijn, dat hij te veel realist is. Hij verkondigt geen beginselen. Hij dringt niet aan

i) Waarschijnlijk is „Siècle de Louis XIV" bedoeld. (Vert.)