OVER „HET REFERENDUM"

beweging kan zetten, varieert in de verschillende cantons; in Bern zijn daarvoor 12.000 burgers noodig, terwijl in Glarus één stemgerechtigde dat kan eischen.

Aan de herziening van het bondsverdrag in 1874 ging een vrij hevige strijd vooraf, juist over de vraag betreffende het invoeren van referendum. Escher uit Zürich bestreed bijvoorbeeld het referendum heftig. Hij ontzegde dat alle beteekenis en alle recht; hij kreeg steun van den vroegeren bondspresident Welti, die beweerde, dat referendum slechts iets voor kleine districten was. Maar er waren er ook, die vóór referendum waren. Zoo zei Ziegler uit Zürich, dat de laatste overblijfselen van de vroegere onmondigheid pas weggewischt werden door directe deelneming van het volk aan de beslissingen. En het referendum werd in 1874 met 61 stemmen tegen 38 in den Bondsstaat aangenomen. Het betrof hier het facultatief referendum „bij alle wetten en andere bondsbesluiten, die niet van dringenden aard waren, wanneer 50.000 stemgerechtigden of 5 cantons dien eisch stelden." Op dezelfde voorwaarden werd de mogelijkheid voor initiatief voor het volk opengesteld.

Zwitserland is daardoor in den loop der jaren voor velen een „voorbeeld" geworden, wat de invoering van het referendum betreft, en al gaat thans Noorwegen door voor „het baanbrekende land par excellence", toch hebben Zweden en Denemarken, ja zelfs landen van een zoo oer-conservatieve structuur als Duitschland het in dit opzicht voorbijgestreefd, om maar niet te spreken van de Vereenigde Staten, die het referendum reeds jaren geleden in de constitutie van vele staten opgenomen hebben. Hier in ons land trachtte mijn vader, H. E. Berner, tezamen met B. Getz het in 1896 en in 1901 ingevoerd te krijgen, maar het voorstel onderging hetzelfde lot als dat van professor Aschehoug in 1892, dat van Alfred Eriksen in 1906 en dat van Chr. H. Knudsen en Bratlie in 1913. Nieuwe voorstellen werden er in 1917, 1920 en 1923 bij het Storting ingediend, maar ook die werden verworpen.

Wat heeft men dan in Noorwegen voor bezwaren tegen het denkbeeld gehad? Velen hebben in den loop der jaren van hun platonische liefde voor een hervorming in dien zin ge-