1018

DE ORDE DER JEZUÏTEN.

nadeele van de tijdelijke belangen van den Paus; terwijl de heilige vader de onzedelijke Isabella, ex-koningin van Spanje, met groote eerbewijzen ontving, omdat zij den ultramontanen was toegedaan. Het is een spreekwoord in Eome, dat er wel voor zedelijke maar niet voor staatkundige zonden vergiffenis is.

Het spreekt van zelf dat eene Orde, die voor de zaak der godsdienst en der zedelijkheid zoo schadelijk is geweest, niet minder schade moet berokkend hebben aan de zaak van het maatschappelijk welzijn. Deze drie belangen zijn van elkander niet te scheiden. Het laatste staat tot het eerste, als de vrucht tot den wortel des booms.

De Jezuïten zijn vroeger de onderwijzers geweest, en zijn het ten deele nog, van de Katholieke volkeren in Europa en Amerika. Maar hun onderwijs — wij zagen het reeds — bedoelde niet de vrijmaking en ontwikkeling van het verstand, de verrijking en veredeling van den geest. Daarvoor vreesden zij. Want alles was ondergeschikt aan de godsdienst die zij leerden, en die een blind geloof eischt aan wat de kerk aan hare kinderen voorschrijft.

Was het niet dat de lieden, met wie zij in aanraking kwamen, zeiven naar ruimer onderwijs vroegen, zij zouden hen daartoe niet hebben opgewekt. Zij gaan niet gaarne verder dan de allereerste beginselen. Dit is gebleken aan hun gedrag daar, waar alles in hunne magt was. De staat Paraguay, door hen gevestigd, stond langen tijd onder hun beheer. Hier was het verboden om eene andere dan de armoedige Indiaansche taal te leeren; niemand mogt zonder verlof het land verlaten, niemand zonder verlof er binnen komen l\ Toen in 1820 hunne

1) Eerst na 1820 werd er te Buenos Ayres eene drukpers ingevoerd. In 1806 geschiedde dit in Brazilië, en wel omdat toen het hof zich daar ging vestigen.