81

M «.

de bezetting verdubbelen, of zij mag tot op de helft verminderen.

De gevonden betrekking doet verwachten dat het oeconomisch voordeelig zal zijn de ringen groot te maken, omdat daarmede de tijd voor één rondrit grooter, en de tweede term van het tweede lid evenredig kleiner wordt; cd wordt dan ook kleiner en bij gelijk tarief kan het aantal passagiers dalen. Hoe groot die invloed is blijkt uit een voorbeeld door de lengte van den ring te stellen b.v. gelijk 12 KM.; in dat geval wordt t = 60 minuten en de uitkomst als volgt:

Lengte van den ring. 12 KM., tarief = f 0.01.

Tus- Aantal Minim. Aantal passagiers.

schen- wagens. ont- . over den

poos. t ■ • vangst. % geheelen ring.

i- 1 1 0J52 1 cd $ p. KM. per uur.

1 60 0.0166 0.0025 0.1400 14 840 10080

2 30 0.033 0.0050 0.1425 15 450 5400

3 20 0.05 0.0076 0.1451 15 300 3600

4 15 0.0666 0.0101 0.1476 15 225 2700

5 12 0.0833 0.0127 0.1502 16 192 2304

6 10 0.1 0.0152 0.1527 16 160 1920

Onze verwachting wordt niet beantwoord omdat het aantal passagiers is vermeerderd; wel is de bezetting per wagen verminderd, maar wegens den grooteren ring is dit aantal ook vermeerderd, hetgeen een aangroeiing van het aantal passagiers per uur ten gevolge heeft.

We hebben hier niet met een tegenstrijdigheid te doen; de formule boven gevonden leert alléén de bezetting van den wagen; zoodra het aantal wagens vermeerdert, wijzigt deze invloed de uitkomst. We kunnen dus dit gevolg trekken, dat bij aangroeiing van de lengte van den ring wel de bezetting per wagen daalt, maar dat het aantal passagiers per KM. en dus ook dat per uur, zal stijgen, zoodra de meerdere lengte tot grooter aantal wagens leidt.

De waarde van A is geheel willekeurig genomen. Bedenkende dat deze post geldt voor den dienst in beide richtingen, volgt daaruit dat in totaal een bedrag van f 20.000 is gesteld. Administratie en controle behoeven in het hier gestelde geval niet meer te kosten dan f 5000.—, zoodat voor retributie een bedrag disponibel is van f 15.000.—; de voorstelling kan dus niet geflatteerd heeten.

Stel eens dat de retributie, zooals thans gebruikelijk is, bedrage 5 pCt. der bruto ontvangsten, dus 0.05 cd. In dat geval zijn de netto ontvangsten 0.95 cd, en wordt de post A — 5000 voor beide, of 2500 voor één richting, n.1. */4 van het eerste geval.

De betrekking wordt dan

0.95 cd = 0.1375 + 0.038 ~ en geeft de volgende uitkomsten.

L = 4.8 KM., tarief — f 0.01. 5 pCt. retributie.

Tus- Aantal Netto Aantal passagiers.

schen- wagens. ont- 0ver den

poos. t i i vangst. & ^ geheelen ring.

i- I 7 7 la°38i °-^cd. p, KM.| per uur.

1 24 0.0416 0.001575 0.139 15 360 4320

2 12 0.083 0.00315 0.141 15 180 2160

3 8 0.125 0.00475 0.143 16 128 1536

4 6 0.166 0.0063 0.144 16 96 1152

5 4.8 0.208 0.0079 0.145 16 77 914

6 4 0.25 0.0095 0.147 16 64 768

Daaruit blijkt dat vergeleken met het le geval de bezetting van den wagen minder is, n.1. 1.5—16 tegenover 15—18 voor tusschenpoozen tusschen opvolgende wagens van 1—6 minuten, en dat de aanvankelijk gestelde gemeentelasten voor de ringonderneming die de wagens laat rijden, belangrijk grooter zijn ondersteld dan tegenwoordig geldt.

De waarden aan de elementen toegekend zijn getoetst aan bedrijfsuitkomsten elders verkregen. Niettemin kunnen naar gelang van omstandigheden afwijkingen plaats hebben.

Wat stroomverbruik betreft, zoo is het hier gestelde een maximum ; in verschillende steden met electrisch bedrijf is dit lager en in ons land, waar hellingen, behalve bij bruggen, zooals te Amsterdam, niet voorkomen, is het getal 0.5 kilowattuur per wagenkilometer veilig te aanvaarden.

Wat den prijs van de electriciteit betreft, zoo is het hier gestelde ook als veilig te beschouwen. In den regel is het lager.

In Hamburg bedraagt de prijs welke de Strassen Eisenbahn Gesellschaft aldaar te betalen heeft aan de onder Staatsverband geconcedieerde electriciteits centrale f 0.06. Die prijs is in 't algemeen afhankelijk van de te leveren hoeveelheid, die aldaar zeer groot is. Hiermede rekening houdende, en met de omstandigheid dat in ons geval in den stroomprijs zijn begrepen : huur en onderhoud van sporen, wissels, trolleydraad en geleidingen, kan het gestelde als voldoende worden beschouwd.

Stellen we echter, om den invloed aan te toonen, dat het tarief belangrijk hooger zou zijn b.v. f 0.15, dan zouden de kosten voor stroomlevering per wagen kilometer stijgen van f 0.05 tot f 0.075 en de formule worden als volgt:

voor vaste retributie : cd = 0.1625 + 0.152 y.

„ evenredige „ 0.95 cd = 0.1625 + 0.038 j.

In onderstaande tabel is de invloed van deze wijziging aangetoond:

L = 4.8 K.M.; tarief = f 0.01.

Vaste Evenredige retributie. i Prijs per Kilowatt-uur.

f 0.10 f 0.15 I f 0.10 f 0.15

Aantal passagiers per wagen.

1 15 17 15 18

2 16 18 15 18

3 16 19 16 18

4 17 19 16 18

5 17 20 16 18

6 18 21 16 19

Wat den prijs van het onderhoud aangaat, hieromtrent is voorzichtigheid geboden. De opgaven loopen zeer uiteen en bevatten niet allen gelijke onderdeden. Het is dus zaak te weten welken invloed een vermeerdering uitoefent.

Stellen we dat het onderhoud der wagens en remises stijgt tot 1 ct. per W.K.M., dan verandert de formule in:

voor vaste uitkeering: cd — 0.1425 -f 0.152 y

„ evenredige „ 0.95 cd = 0.1425 + 0.038 ~

omdat het onderhoud voorkomende onder de elementen die evenredig met het aantal W.K.M. veranderen, den constanten term met 0.005 doet vermeerderen.

In onderstaande tabel is die invloed aangetoond :