van het geheel, en met dergelijke sprekende cijfers voor oogen kan de opmerking, dat het behoud van de suikerindustrie voor Java betrek keiijker wijs een grooter levenskwestie is dan het behoud van den wijnbouw voor Frankrijk en den graanbouw voor Noord-Amerika, moeilijk gezegd worden aan overdrijving mank te gaan.

„Wat toch kan, bij een onverhoopt verloop van die industrie, verkregen worden van de gronden, die thans voor de teelt van suikerriet in gebruik zijn? Niets anders dan padi en sommige nog minder waardige tweede gewassen, waarvan de omzet het binnenlandsch vertier eenigszins kan verlevendigen, maar waarvan voor den afzet naar het buitenland zoo goed als niets te verwachten is. Zonder suiker loopt het handelsverkeer van Java bij den uitvoer onvermijdelijk tot beneden de helft van zijn tegenwoordigen omvang terug, en niemand zal bezwaarlijk kunnen volhouden, dat een zoodanig verloop van den uitvoerhandel Java's invoerhandel ongedeerd zal laten.

„De bijzondere belangen van de suikerfabriekanten zinken inderdaad geheel en al in het niet tegenover de groote belangen, die voor de inlandsche bevolking en voor den Staat aan het behoud en den bloei der suikerindustrie zijn verbonden. Zij is nu eenmaal geworden de hoofdfactor van de welvaart van Java, die de inlandsche bevolking in staat stelt om aan den fiscus te geven wat des fiscus is, want wat zij er door in handen krijgt bedraagt meer dan het dubbele van hetgeen zij uit handen van den Staat ontvangt voor de op hoog gezag in stand gehouden koffiekultuur, waarvan de grootere of kleinere opbrengst dadelijk zulk een overwegenden invloed op de welvaart der bevolking uitoefent.

„Over het bedrag, dat de suikerindustrie op Java jaarlijks onder de inlandsche bevolking brengt, behoeft niet lang getwist te worden. Dat bedrag laat zich met schier wiskundige zekerheid berekenen. Uit de afgesloten rekeningen van oogst 1884 van vijf verschillende fabrieken, waarvan drie in Mid-