Mengelwerk.

van kennis : dat men het leere zien, denken en oordeelen.

Ons onderwijs zal onvoldoende blijven , zoolang niet de gulden regel van PestalozzI „ alle onderwijs moet van aanschouwing uitgaan" in alle scholen, door alle klassen heen en bij alle leervakken wordt toegepast. Men onderzoeke en beproeve; eene veertigjarige ondervinding heeft mij het bewijs geleverd voor de geopperde stelling, en gélukkig sta ik in dezen niet alleen. De tijd nadert, dat men tot de betere methode zal besluiten, en dan eerst zal men zien , dat de school rijpe en geurige vruchten draagt; men zal ondervinden , dat dan eerst de school weldadig op de maatschappij inwerkt, en dat de wel onderwezen leerling door arbeid met minder moeite meer loon zal verdienen, dan hij , die geen of wel gebrekkig onderwijs heeft genoten. En he,t erlangen van dat meerder loon zal de eerste drijfveer zijn om het schoolverzuim te doen afnemen en de ware belangstelling in het onderwijs te verhoogen.

Green schooldwang, doch eene rationeele leerwijze zal het schoolverzuim doen afnemen !

Zooveel over het slechte middel. Nu tot de beschouwing van het nog slechter doel.

Wij hebben boven reeds aangestipt, dat beo ordeelaar de grondoorzaak van het schoolverzuim zoekt in de gevolgen der sterke toeneming der bevolking. Ten einde die sterke toeneming te beperken , wenscht hij de invoering van den leerplicht, omdat deze juist bevorderlijk zou zijn aan het algemeen worden van eene opinie van j. S. Mill , waarvan de opvolging die beperking zou medebrengen ; mijns inziens eene afschuwelijk opinie , een broedsel van eene uiterst gevaarlijke moraal.

Het is mij niet duidelijk, waarom beoordeelaar die opinie van Milt, op blz. 697 onvertaald in 't engelsch opneemt, terwijl van denzelfden schrijver op blz. 689—691 verschil-