OOST-AZIATISCHE KUNST.

1131

Dit toonen vooral de machtige Boeddha's der Chineesche kunst van de Wei- en T'ang-perioden en de DhyaniBoeddha's van Boroboedoer, die gerekend moeten worden tot de verhevenste uitingen van den menschelijken geest in plastiek.

Dit grootsche Mahayanistisch monument van den bouwmeester Goenadharma uit den Cailendra-tijd (750-860 A.D.), waar men niet in kan treden, maar alleen öp en öm kan gaan, heeft vier gaanderijen met vijf reeksen nissen boven en achter elkaar. Dan volgen drie ronde terrassen, die een soort klokken, stoepa's, dragen, waarin Boeddha's zijn geplaatst. De top van den heuvel, rondom wiens flanken het bouwwerk is opgetrokken, draagt eveneens een klok, stoepa, waarin ook een Boeddha, onvoltooid, was gezeten. Daalt men nu van de terrassen langs de gebeeldhouwde trap af, dan komt men op de vierde gaanderij, die op alle vier zijden in de vele nissen Boeddha's heeft van het vijfde type: Wairocana. Hij is de Heer van het Zenith. Verder afdalende naar de vier volgende nissenreeksen, hebben de daar tronende nis-Boeddha's deze overeenkomst, dat telkens op elk der vier hemelstreken Boeddha's van 't zelfde type zijn gesteld tot beheersching van die gebieden, op elke zijde twee en negentig, totaal 368. Door al deze Boeddhabeelden samen wordt symbolisch een kosmisch wereldstelsel vertolkt : de ééne Boeddha, verscheiden in zijn openbaringen der Dhyani-Boeddha's, is de Heer der wereld. Het Boeddhistische systeem, waarin deze godsdienstig-wijsgeerige Leer stelselmatig als een meesterwerk van dialektiek is opgebouwd, is bouwkunstig en plastisch in den Boroboedoer uitgebeeld. Het monument, dat, op afstand gezien, in silhouetvorm een ingedrukten halven bol vertoont met als bekroning de stoepa van den top, is zelf in zijn geheel een stoepa, het architectonisch „zinnebeeld van de Boeddhistische Wet, hetwelk, als een vuurtoren zijn licht, heinde en ver zijn zegenenen invloed uit deed stralen." (Prof. Dr. N. J. Krom).

En van dit grandioos bouwwerk is elk onderdeel, 't zij een stuk architectuur, 't zij een beeldhouwwerk, zélf symbool.