wordt onderhouden om aan het intellect vrije en gezonde werkkracht toe te laten, en wiens geestesleven volkomen op zichzelf staat, geheel is losgemaakt uit de wereld van « Sansara », deze komt de wereld van het « Nirwana » nabij, met andere woorden de zuivere vergeestelijking, de volledige verdooving van stoffelijk, lichamelijk verlangen.
Ziedaar de kern. Dat zit er in en niets anders. Alle overige beschouwingen over de wereld en haar samenhang, alle levenswijsheid en zedelijke ervaring zijn steeds tot dezen grond van waarheid terug te voeren: wek in uw geest het licht, en verdoof in uw zinnen het geweld. Wel is deze waarheid gekleed in eenige schoone, zinrijke mythen, in een aanschouwelijke voorstelling doch het Boedhisme is en blijft niets anders dan een leer, geen geloof. Alleen wat de geest erkent dat wordt verduidelijkt, anders niets. Het Boedhisme kent geen God. Sakya Moeni is de eerste « vrijdenker. »
Men ziet hoe klaar, hoe eenvoudig dat is, hoe volkomen vrij van alle tegenstrijdigheid. Wat ons Europeeërs terugschrikt is het pessimisme daarin, het hopelooze van deze leer ... maar de opvatting dat de wereld voortreffelijk en tot ons gerief is geschapen, het vooruitzicht, de hoop op genot en voldoening, op een beter leven in zooverre als ons onmiddellijk bestaan ons hunker maakt, ons drijft, dat juist in de waan, de illuzie, het droombeeld.
Alle licht, alle verlossing komt uit den geest.
Men begrijpe dit goed. Het inzicht dat alles is als de droomen, dat alle vechten om voordeel en voldoening te verwerven maar een ijdele waan is die onze zinnen verbijstert, of, zooals de Boedhisten het zeggen, dat onze dorst naar bestaan een lijden, een schijn, een droom is, dat inzicht in de nietigheid van het bestaan make ons niet onverschillig.
Niet iedereen kan dat hooger inzicht verwerven. Maar hij die door geestkracht daartoe komt, hij wiens intellectueele leven volkomen alle verblinding bemeesterd heeft, hij begeert niets meer voor zich zelf...
Met het licht van zijn geest stelt hij belang in alles wat voor hem verschijnt. Zijn belangstelling gaat over alle menschen en alle dingen. De wereld is zoo verbazend interessant voor de oogen van den geest.