Vredesacademie

Culturele sprong-variatie

Wij vermeldden in het nr. van 22 November dat door het echtpaar De Ligt met het geld. ontvangen voor een vredes-prijsvraag in 1938. de z.g. „Vredesacademie" werd gesticht. Ook dat Bart de Ligt daarvan niets meer heeft mogen beleven; hij overleed kort daarop.

Deze „Vredesacademie" hield haar eerste internationale bijeenkomst, die meer ter oriëntering diende, in Frankrijk').

In Augustus 1939 volgde onder leiding van mevrouw C. L. de Ligt—v. Rossem een tweede conferentie van 12 dagen in Zwitserland1). Wij menen, dat een korte beschouwing hierover, juist in deze tijd, volledig op z'n plaats is.

De algemene bedoeling der Vredesacademie is om Vrede in de wereld te bereiken zonder onrecht en zonder geweld. Daarvoor moet h.i. een „Wetenschap van de Vrede" ontstaan, zoals er ook een wetenschap van de oorlog is

De opzet van deze tweede bijeenkomst was een aansluiting te vormen bij de idee van een

Heeft nu de 12-daagse conferentie in Greng deze vragen bevredigend beantwoord?

Het zou onjuist zijn hierop een positief j a neer te schrijven. Er was o.i bij sommige sprekers een haast volkomen gemis aan werkelijkheidszin. En hun gezichtskring — hoe goed zij 't ook bedoelden — bleef te zeer beperkt tot het terrein, waarop z ij bijzonder goed bekend waren. .

Bij da een het enderwijs, bij een andere de koloniën —, zodat zij daardoor andere gebieden van hun belangstelling uitsloten, of deze eenvoudig maar gelijkschakelden met wat zij wèl wisten.

Merkwaardig was 't, dat juist déze inleiders, die geen kwaad genoeg van parlementaire werkzaamheden konden vertellen, zo ontzaglijk wijdlopig waren, zo eindeloos over een eenvoudige vraag, die gesteld werd. redeneerden, als wij het zelden of nooit in het parlement hebben gehoord. Van hen ging onze hoop naar de sprong-variatie in onze cultuur dan ook allerminst uit. Zij keerden zich b.v. tegen alle initiatief op economisch terrein, „omdat men den

z.g. culturele sprongvariatie van Bart de Ligt. Dit lijkt iets ingewikkelds, maar het laat zich toch in enkele eenvoudige woorden verklaren:

Prof. Hugo de-Vries — onze wereldberoemde landgenoot — heeft na jarenlange proefneming ontdekt, dat nieuwe plantensoorten niet altijd langzaam ontstaan, zoals men vroeger meende. Maar dat een plant, onder zekere omstandigheden, sprongsgewijs een geheel nieuwe soort kan voortbrengen, die wel nauw verwant is aan de oorspronkelijke, maar toch afwijkingen vertoont. Deze afwijkingen gaan constant (standvastig, zeker) op de volgende geslachten over. Men noemt dit sprong-variatie.

Uitlatingen van geleerden schijnen aan te tonen, dat tekenen ener dergelijke vernieuwing van de geest dus zulk een „sprongvariatie", wetenschappelijk is aan te wijzen, evenals dat in de plantenleer werd ontdekt. Welnu, dit was het motief van de Zwitserse Augustusbijeenkomst, dit jaar. Daartoe had de leiding der Vredesacademie (dit is geen vaste organisatie, slechts een groep strijders voor de vrede) zich tot verschillende geleerden gewend met de volgende drie vragen:

1.) Acht u naar aanleiding van uw wetenschappelijke studie een culturele sprongvariatie mogelijk? Ziet u reeds tekenen die er op wijzen, dat zulk een diepgaande verandering bezig is zich te voltrekken?

2.) Wat zijn de psychische en sociale weerstanden, die een dergelijke verandering tegenhouden?

3.) Wat zijn de psychische en sociale voorwaarden, die een dergelijke vernieuwing mogelijk zullen maken?

zoveel domheid bestaat en dat grote massa's zich tegenwoordig van verdovingsmiddelen bedienen, hetzij broom of opium, hetzij postzegelverzamelingen of andere maniëen.

Toch doet veel hem hopen, dat plotselinge omzwenkingen in de geestesgesteldheid mogelijk zijn. Het verleden leert het ons (optreden van grote hervormers en profeten juist tijdens bloedige oorlogen), maar ook in het heden zijn zulke tekenen waar te nemen. Hij verwacht veel van de nieuwe opvoeding, die ook het getal zenuwlijders (dikwijls op hoge posten) zal verminderen, terwijl wij allen moeten leren uit het lijden van heden. Onze agressiviteit, die wij niet mogen verliezen, moeten wij doen samensmelten met liefde. Terwijl wij bij onze daden er altijd aan moeten denken, dat de middelen, die wij aanwenden, de eigenschap bezitten om doel te worden. Dit is volgens hem een vaste wet. Wanneer men, uit liefde voor het recht, onrecht begaat, bereikt men nooit het eerstgestelde doel.

Door Dr. Elisabeth Rotten werd dit onderwerp in enige voordrachten van een andere zijde belicht — eveneens boeiend en belangrijk. Zo mogelijk — als er ruimte is — zullen wij later daarover nog iets mededelen. Aan het slot van de discussie gaf zij als haar overtuiging te kennen, dat, wanneer zoals in deze tijd zeer velen iets nieuws in zich gevoelen en iets nieuws willen, dit onder gunstige omstandigheden tot een variatie kan leiden. Dus tot de sprong-variatie, waar 't bij deze bijeenkomst om ging.

De conferentie was bezocht door vrij veel Zwitsers, Engelsen en Nederlanders, 'n aantal deelnemers uit Zweden, Noorwegen en Denemarken, met enkelingen uit allerlei landen tot Roemenië en Brits-Indië toe.

Kasteel Greng

mens niets op mag leggen." Deze sprekers bleven o.i. verre beneden de maat der beide stichters (het echtpaar De Ligt) van deze Vredesacademie.

Er waren evenwel gelukkig anderen. Wij noemen onder hen in 't bijzonder den bekenden psychiater Dr. Meng, en ook Dr. Elisabeth Rotten, beiden uit Zwitserland.

Een enkel woord over de opvatting van Dr. Meng. Hij zette in zijn reeks voordrachten o.a. uiteen, hoe wij allen nog iets in onze hersenen bezitten van den oer-mens (b.v. de gorilla). maar dat daaromheen zich het fijnere ontwikkelde. Echter grijpt de mens dikwijls weer terug naar primitieve gevoelens en daden. Men denke aan de oorlog. Maar de sprong daaruit is mogelijk. Evenals de akkerbouw den mens rustiger maakte en van de oorlog afleidde, zo moet men nu ook, om daartoe te komen, nieuwe gesublimeerde (verfijnde) afleidingen daartegen zoeken. Dit ziet Dr. Meng o.a. in 'n planmatig economisch stelsel; daarvoor moet de massa warm werden gemaakt; hij ziet dit als 'n soort gesublimeerde, verinnerlijkte techniek, dus als een afleiding, die den mens van deze techniekeeuw interesseert.

Belangrijk achtte hij in de strijd tegen de heersende geweldmachten kennis van de massa-psychologie. Wij moeten begrijpen, dat millioenen, die zelf niet tot grotere prestaties kondep komen, blij zijn, dat zij die in een ander, een leider, kunnen vereren; die vervult dan hun wensen; alle gewetensangst en gevoel van verantwoordelijkheid verdwijnt. Hij doet, wat hem bevolen wordt, terwijl alle primitieve instincten zich melden. In naam van den leider mag hij immers alles. Dit goed te begrijpen, helpt ons de juiste weg tot genezing te vinden.

Want ons staat in de weg, dat wij onze tegenstanders niet kennen; wij moesten nagaan, hoe ze zijn en waarom ze zo zijn. Ook dat er nog

') Hierover vertelden wij vorig najaar in dit blad, onder de titel van „Vacantie-herinneringen".

*) In het kasteel Greng, waar nu de uit Duitsland verjaagde Odenwald-Schule gevestigd is.

ONTVANGEN

Wat is dat? Encyclopaedie voor jongeren. Uitgave Hollandia Drukkerij te Baarn. De tweede druk wordt met de nu juist verschenen afleveringen 23 en 24 besloten. Zij lopen van Staten-Generaal tot Zwingli. Met gekleurde platen van Transvaal en Wintersport.

Deze bijzonder aantrekkelijke Jeugdencyclopaedie heeft met deze 2e druk haar 6e tot 11e duizendtal voleindigd.

Wij wijzen er nogmaals op, dat — hoewel in 't bijzonder voor de jeugd bedoeld — ook voor volwassenen deze encyclopaedie van veel waarde is, niet 't minst

door de zeer vele goede foto's en platen. * * *

„Truus de Nachtmerrie", door Henriëtte van Eyk. Uitgave Em. Querido, Amsterdam. Prijs ƒ 1.75 en ƒ 2.50.

Een sprookje van Truus, het droompaardje, heen, om de mensen, die des avonds te veel gegeten hebben, angstige nachtgezichten te brengen. Als altijd geestig, soms haast vermoeiend geestig. Toen ik het boek gelezen had, kwa^n de wens bij mij op, om eens van deze begaafde schrijfster een boek te lezen, dat géén sprookje was.

De Proletarische Vrouw

van de volgende week verschijnt als gevolg van de voorafgaande feestdagen een dag later dan gewoonlijk.

De Administratie.