werken en de mannelijke levenshouding. Het leed aan dezelfde fouten volgens deze spreker als onze gehele Westersche cultuur, die de rechten van het individu poneert, omdat de gehele cultuur, tot civilisatie verkild, het bindend element verloren heeft. Dit leidt, bij man en vrouw tot complicaties en misgroeiïngen. Wij moeten leren zien, dat de biologische verschillen der sexen symbolisch zijn en de vrouw niet verwringen tot een levenshouding, die slechts den man past. De vrouw is naar haar wezen de verbondenheid met het oerleven, de man het distantiërende, objectiverende element. 'Het waarlijk •vrouwelijke moet de maatschappij redden van het dorre rationalisme, het moet zichzelve hervinden als een eigen categorie, die op zijn minst gelijkwaardig is aan den man. Slechts dan kan door man en vrouw tezamen het bindende, overkoepelende worden bereikt, slechts dan kan onze cultuur zich bevrijden van het rationalisme en de diepere waarheden hervinden, die haar kunnen opheffen uit de chaos van onze tijd.

Langs andere wegen kwam Mlle Mussafia tot verwante conclusies. Ook zij is van mening, dat het feminisme aanvankelijk — misschien noodgedwongen — te zeer den man imiteerde, te zeer zijn geesteshouding en werkwijze overnam. Hoe begrijpelijk dit ook mocht wezen, het is nu nodig, dat wij vrouwen ons herzien en dat wij ons, zowel bij de keuze van ons beroep als bij

de uitoefening daarvan, laten leiden door de grenzen, die onze sexe ons stelt. Slechts als de vrouw het eigene, haar specifiek vrouwelijke aard en bestemming erkent, heeft zij er recht op mede te doen in de maatschappij. Zij moet in haar moederlijke aard, in haar oneindig geduld de factoren vinden, die haar werk doen verrichten, dat geen man op die wijze zou kunnen doen. Spr. ziet aan haar eigen vak — zij is logopaede — dat haar in aanraking brengt met tal van door spraakstoornissen gekwelde mensen, hoeveel de vrouwelijke intuïtie, het vrouwelijk geduld vermag en zij meent, dat de vrouw slechts volledige bevrediging kan vinden in werk, dat die eigenschappen eist en tot zijn recht doet komen. Om een vrouwenbeweging behoeft de vrouw zich, vindt zij, niet te bekommeren; de vrouw heeft in deze tijd van verwarring geen recht op eigen problemen, doch moet trachten den man een leidster te zijn in het vinden van de juiste weg.

Men ziet het, de beide laatste sprekers gaven de vrouwenbeweging harde noten te kraken. Te hard, volgens de mening van velen, zoals bij de geanimeerde discussies duidelijk bleek. Zeker zal de vrouw een eigen weg moeten gaan, maar een groot stuk van den weg zal zij toch met den man gezamenlijk moeten afleggen, om daarna het eigene pas te vinden. En al stelt onze gecompliceerde maatschappij haar voor een groot deel voor dezelfde problemen als de man, en zal zij die met hem samen moeten oplossen, daarnaast zijn er vooralsnog typische vrouwenvraagstukken, die het bestaan van een vrouwenbeweging helaas nog ten volle rechtvaardigen.

Onnodig te zeggen, dat de legende als zou „het feminisme" zich ooit op „imitatie van den man" hebben toegelegd van verschillende kanten op afdoende wijze weerlegd werd, ook al door 't feit dat de bescherming van 't moederschap tot haar eerste doelstellingen behoord had en nog behoorde.

Het deed de oude garde onder de aanwezige feministen — geen kwestie van leeftijd, maar van feministische „dienstjaren" — goed, de volgende ochtend Miss Neilans te horen, die vóór ze tot haar onderwerp: Changing Moral Standards kwam, op heldere en overtuigende wijze uiteenzette, dat feminisme nooit anders heeft gewild dan humanisme te zijn, nooit anders heeft gewild dan in een samenleving, die uit mannen en vrouwen bestaat, ook de stem der vrouwen te laten horen, ook de vrouw in staat te stellen mee te doen aan de opbouw der samenleving.

Juist op het gebied der moraal bleek zo treffend, hoezeer een slechts door mannen gemaakte wereld te kort schoot, hoe het de stem van een vrouw ■— Josephine Butler — behoefde om de strijd aan te binden tegen de dubbele moraal, tegen tal van misstanden op zedelijkheidsgebied, tegen de gereglementeerde prostitutie in de eerste plaats. Miss Neilans schilderde, hoe het er in de wereld uitzag vóór de vrouw optrad en kampioen werd voor bescherming van kinderen, voor zuiverder morele verhoudingen, waarbij ze den man wilde doordringen van zijn mede-verantwoordelijkheid; immers alleen verantwoordelijkheid schept een levende moraal. Pas toen de vrouw zich ging wijden aan armbezoek, de gruwelijke misstanden overal zag en in de armbesturen met den man samen werkte, werd een

Een Schrijfmachine voor iedere beurs

toonen wij U gaarne in onze nieuwe Showroom

Schrijfmachines N V, Kalv«™1103

GCyntftla