gronden dezer stadjes naar voren het karakter der markt als centraal punt en beheerschend element. Somtijds aan, maar dikwijls ook op de markt komt het raadhuis te staan; in de onmiddellijke nabijheid van de markt de kerk. De straten worden in den regel Noord^—Zuid en Oost geprojecteerd. De straataanleg pleegt of uitsluitend öf in hoofdzaak rechtlijnig te zijn; de bouwblokken vertoonen grootendeels een vierkanten of rechthoekigen vorm. Bij dit alles placht men echter met de plaatselijke omstandigheden wel degelijk rekening te houden. Het streven naar een regelmatigen plattegrond voerde niet tot een slaafs doorvoeren van een schaakbord-plattegrond.

Afb. 13. Mohrungen. Kolonisatie-stad in Oost-Duitschland, gesticht door de Duitsche Ridderorde (naar Oscar Reuther)

Afb. 12. Neubrandenburg. Kolonisatie-stad in Oost-Duitschland (naar Oscar Reuther)

De omtrek van de stad is somtijds rond of ovaal, in andere gevallen (in het bizonder bij de steden van de Duitsche Ridderorde) rechthoekig. Ook het beloop der ommuring wordt intusschen, zoo noodig, aangepast bij de terreinsomstandigheden.

Als voorbeeld van deze steden geven de afbb. 12 en 13 de plattegronden van Neubrandenburg en Mohrungen. Hoe streng men placht vol te houden aan den opzet, welke men zich bij den aanleg voor oogen had gesteld, blijkt in die gevallen, dat uitbreiding der stad noodig was, doordat het aantal inwoners snel toenam (de meeste dezer stadjes bleven zeer bescheiden van omvang). In zoo’n geval ging men niet over tot een vergrooting concentrisch om de oude kern, maar aan de oorspronkelijke stad werd een nieuwe toegevoegd, met een eigen markt, een eigen raadhuis, een eigen kerk enz.: naast en grenzende aan de ~Altstadt” kwam dus een ~Neustadt”. Zulk een doublure vond men b.v. in Thorn (afb. 14), waar het oude en nieuwe stadsdeel als volkomen gelijkwaardige elementen aan elkaar kwamen te grenzen. En in Rostock vond men zelfs drie zulke aaneengeregen

steden, Altstadt, Mittelstadt en Neustadt, welke in zeer korten tijd na elkander (tusschen 1190 en 1252) werden gesticht en met elkander één geheel vormden.

Een derde groep van dergelijke gestichte steden vindt men in Bohemen. Ook daar uitte de Duitsche koloniseeringsdrang zich in de 13e en 14e eeuw in de stichting van een groot aantal steden op Slavisch gebied.

Afb. 14. Thom. Middeleeuwsche tweelingstad in het kolonisatiegebied van Oost-Duitschland. (De Altstadt dateert uit 1231; de Neustadt uit 1264) (naar Fr. JVleurer)

Men vindt van die Boheemsche kolonisatie-stadjes een uitstekend overzicht in een dissertatie van Dr. A. Hoe-