houden wordt? Integendeel, het aantal klachten en grieven is legio en ontelbare malen worden uitingen vernomen, die heenwijzen naar de bereidheid tot het betalen van een hogere huur indien dit gepaard zou gaan met meer normaal en goed onderhoud der gehuurde woning.

De conclusie waartoe het bovenstaande leiden moet is deze : het algemeen belang eist, dat het bestaande woningbezit in stand moet worden gehouden. Bij de huidige kosten van het onderhoud en de stijging van enkele andere exploitatielasten is, met handhaving der bestaande huurnormen, verval der woningen onafwendbaar. Een huurverhoging, die de woningeigenaar of beheerder in staat stelt, de huidige waarschijnlijk tijdelijk in zo sterke mate verhoogde kosten van het onderhoud, benevens de verhogingen der ovejrige exploitatielasten op te vangen in de periode van de nog resterende levensduur van de betrokken woningen, moet redelijk worden geacht. Een dergelijke huurverhoging heeft slechts geringe invloed op het gezinsbudget van de huurders. De factor huishuur stijgt, als gevolg van een huurverhoging van 10%, slechts met pl.m. 1,20 %. Het merendeel van de huurders zal tegen een dergelijke huurverhoging, die gepaard dient te gaan met een meer normale verzorging van het onderhoud der woningen, geen bezwaar maken, integendeel daar prijs op stellen. Wij bevelen overdenking van de hiervoor gegeven denkbeelden en suggesties ten zeerste aan bij allen die met dit vraagstuk te maken hebben.

Tj. Kingma

Zaandam, November 1947.

Luctor et Emergo

Walcheren heeft de laatste weken wel in het teken der belangstelling gestaan van de gehele wereld. Vele hoge officiëlf personen, zowel uit binnen- als buitenland, hebben blijk van belangstelling gegeven en bomen geplant op het nu nog zo kale Walcheren, f

Walcheren heeft de stoot opgevangen voor de vrijmaking van de scheepvaart naar Antwerpen, daardoor kon de bevoorrading van de troepen in het achterland in versneld tempo plaats vinden, wat -een gunstige uitwerking had op het einde van de oorloa.

Waar over het algemeen bij deze boomplantdag niet over gepraat i's, zijn de vorderingen, die de wederopbouw van Walcheren reeds heeft tot stand weten te brengen. Gehele wijken zijn reeds hersteld van het alles wegvretende zeewater en de beschieting, die het eiland voor de bevrijding heeft moeten verduren.

Na de vele bombardementen had het eiland in de critieke dagen van November een beschieting van uit zee te doorstaan. Een Engelse destroyer. de ~Warspite”, loste in enkele uren ongeveer 36.000 granaten op Vlissingen en omstreken af om de nog achtergebleven Duitsers uit hun schuilholen te halen. Deze granaten hebben zo’n ravage op de huizen veroorzaakt, die niet te beschrijven is.

Op bijgaande foto zijn de scherfgaten duidelijk in de gevels van de woningen zichtbaar.

Het zeewater, hetwelk door de gebombardeerde dijkgaten te Westkapelle, Veere, Vlissingen en Ritthem Walcheren binnenliep, nam alles in zijn sterke stroom mede.

Per roei- of motorboot kon men de hoger gelegen dorpen nog bereiken. Als men van uit zijn huis nog enig huisraad wenste te halen bij algemene verordening was het verboden in het watergebied te huizen kon men daartoe gebruik maken van beschikbaar gestelde boten. De stroom, die de zee in de straten veroorzaakte, was soms zo sterk, dat men een omweg moest maken van enkele uren varen, om ter bestemder plaatse t? arriveren. In plaats van taxi’s kon men toentertijd een boot huren. Waar eertijds de trams, auto’s en fietsers reden, deed men nu dezelfde reis per boot, alleen en-

kele meters hoger. Men moest oppassen dat men niet op allerlei obstakels, zoals boomtoppen en hekwerk met de boot terecht kwam, dit natuurlijk om het lekstoten te voorkomen. Men behoeft zich niet af te vragen welke schade het zeewater aan de huizen aanrichtte, die in de gevormde zee stonden. Ongeveer 1 jaar hebben de huizen en boerderijen in het water gestaan, n.l. van eind October 1944 tot en met November 1945; enige weken na het dichten der dijken was ook het water verdwenen. Hierbij zij echter opgemerkt, dat ten oosten van het Kanaal door Walcheren dit pas in het voorjaar van 1946 plaats had, daar de dijken van Ritthem zo veel later hersteld werden.

De muren, deuren en schuren waren intussen bezaaid met schelpen, mosselen en ander zeegedierte. Na het wegzakken van het water heeft men eerst een 50 cm dikke laag aangeslibd modder moeten verwijderen uit huizen, boerderijen en gebouwen. Nadat deze vette zeeklei verwijderd was, de zaak was schoongespoeld, kwam men eigenlijk pas tot de conclusie, welk een ravage het zeewater had aangericht.

Al het ijzerwerk aan deuren en ramen, zoals scharnieren, sloten enz. waren doorgeroest'. Het houtwerk was op vele plaatsen verrot. Vooral het houten triplex heeft het moeten ontgelden. Alle spijkers in de vloeren moesten verwijderd worden, daar deze roestplekken op het later te leggen zeilen/ of vloerkleed zouden berokkenen. *

De muren van de woningen moesten tot op 1 % a 2 m worden afgekapt en opnieuw bestreken worden. Het zeewater had zo n funeste invloed aan het stucadoorwerk berokkend, dat het salpeter, door het zeewater achtergelaten, overal doorvrat.

Dit alles is nu weer in zoverre hersteld, maar de gevolgen van de inundatie zijn nu nog niet te overzien. Het pleisterwerk, dat opnieuw bestreken is, vertoont op vele plaatsen weer de gevolgen van het zeewater. Jaren zullen er nog overheen gaan, wanneer dit euvel voor goed zal zijn verdwenen. Het is op ’t ogenblik zo, dat waar schilderwerk is aangebracht, de spijkers er als roestplekken doorheen komen. Het behang, dat in vele panden opnieuw werd aangebracht, laat los, daar achter het behang zich weer een laag salpeter vormt. Nu is het echter opmerkelijk, dat de ene steensoort, zich beter houdt dan de andere.

Al met al, de Walcherse bevolking heeft met het herstel van de boerderijen, geholpen door de bouwvakarbeiders uit Holland, met bewonderenswaardige ijver zich ontdaan van de ongemakken van het zeewater. De spreuk: ~Voor een bevrijd land, een verdronken Walcheren” is een waarheid als een koe geweest, maar is niet tot blijvende Waarheid gebleven.

Gelukkig is nu over het algemeen de waterschade overal grotendeels hersteld. Alleen de totaal verwoeste woningen wachten nog op herstel. Laten we hopen, dat ook deze spoedig onderhanden genomen zullen kunnen worden.

Het devies van de Zeeuwse bevolking: Luctor et Emergo, of zo als de Zeeuwen het opvatten ~Lukt het vandaag niet, dan lukt het morgen”, staat er borg voor, dat niets zal worden nagelaten, dat ook binnen afzienbare tijd deze woningen en schuren zullen zijn hersteld. Dan is er weer een mooier en geheel hersteld Walcheren te voorschijn getoverd. De boomplantdagen geven daarvoor een bemoedigend begin aan. Walcheren zal mooier worden, maar... het zal nog enige jaren duren, alvorens de onlangs geplante bomen luister aan het nu schaduwloze eiland zullen geven.

Walcheren herstelt zich dus van de geslagen wonden. Dat is overal merkbaar. Het lied van de arbeid wordt overal met vreugde gehoord. De bouw van het Middelburgse stadhuis, het herstel van de Lange Jan, de diverse aanbestede woningcomplexen, zowel te Middelburg, Biggekerke. Vlissingen als Souburg, zullen binnen enkele jaren gereed zijn. De woningmisère zal echter daarmede nog niet voldoende zijn opgelost. Er zal op dit terrein nog meer moeten gebeuren. De voorbereidende werkzaamheden zijn reeds daarvoor genomen. Het is een verheugend verschijnsel te kunnen melden, dat de diverse gemeentebesturen, woningbouw-verenigingen en particulieren