TECHNISCHE RUBRIEK

In dit artikel zal meer in het bijzonder het taananenvervoer behandeld worden. Nederland (de Fa. Wambersie en Zonen te Rotterdam) kwam in 1914 met het plan naar voren om speciaal voor bananenvervoer een vaste diénst op te richten tussen Rotterdam en Jamaica. Voor deze dienst werden bij Swan en Hunter te New Castle on Tyne 3 schepen op stapel gezet t.w. het s.s. v.d. Duyn van Maasdam, het s.s. Van Hogendorp en het s.s. Vah Limburg Stirum. Behalve de gelegenheid tot het laden van circa 60.000 bos bananen, was er ook een goede passagiersaccomodatle. Het zou een 14-daagse dienst worden en daar Nederland niet in staat was dit grote kwantum af te nemen, zou een groot deel uitgevoerd worden naar Duitsland en België. Deze opzet, zo groot en prachtig, werd echter in Augustus 1914, door het uit-, breken van de wereldoorlog, teniet gedaan en werden de eerste twee schepen in huur gegeven aan de Atlantic Fruit Co. te New York, terwijl het s.s. VanJUmburg Stirum, dat bij het uitbreken van de oorlog nog niet was afgeleverd, door de Engelse autoriteiten werd gevorderd. Deze speciale frultschepen wijken, in afbouw en inrichting, af bij het algemeen schepenplan. -De fruitvaart vraagt een snel vaartuig met een kolencapaciteit voor een rondreis en voldoende waterballast in dubbele bodem, om leeg de Oceaan te kunnen oversteken, d.w.z. in heengaande richting. Tevens voorzien vaneen koelinstallatie voor de gehele laadruimte, bijzonder goed geïsoleerd eri een vakkundig personeel. Als scheepstype eigent zich het shelterdektype (d.i. een licht overdekt schip) zich het beste, daar er dan gelegenheid is om over de waterdichte schotten (die tot het hoofddek lopen) zowel de voorruimen als achterruimen te kunnen bereiken. Allereerst wil ik qphter de indeling behandelen. Deze is: ruim 1 en ruim 2 het voorschip, de machinekamer midscheeps en ruim 3 en ruim 4 achter (zie tekening). Om te beginnen wordt het gehele binnenschip inde ruimen over de spanten en tegen de waterdichte schotten glad afgetimmerd en gelakt. De ruimte tussen de betimmering wordt opgevuld met slakkenwol en-of kurk voor isolatie. Boven de waterdichte schotten int het tussendek is leder ruim aan bakboord en stuurboord voorzien vaneen laadpoort, welke waterdicht gesloten kan,worden en geïsoleerd. Onder het hoofddek is nog een tussendek, terwijl in de onderruimen de hoogte gebroken wordt dooreen roosterdek. Inde ruimen rondom wordt circa 60 cm vanaf de scheepshuid een houten schot aangebracht, voorzien van kleine luikopeningen op verschillende hoogten. Schuifdeuren, in dit schot, geven toegang tot het ruim, Inde ruimen zelf worden hier en daar houten stutten aangebracht, welke door middel van wegneembare latten een vierkant van 3 k 4 meter maken. Al het houtwerk is geschaafd en gelakt. Voor en achter de waterdichte schotten is eveneens een loonruimte van circa 60 cm aangebracht. Het is dus mogelijk inde ruimen om de lading heen te lopen. Inde midscheeps. op het hoofddek, bevindt zich de koelmachine. Deze machine doet een buizennet, geplaatst In midscheeps voor en achter, bevriezen (zie figuur). Aan weerszijden van deze buizen bevinden zich twee grote electrisch gedreven ventilatoren, waarvan één de uit de ruimen door de koeler jaagt, terwijl de andere ventilator de lucht uit de koeler zuigt en weer het ruim inblaast, d.w.z. vanuit de gang B/Bzijde. door de koeler naar de gang S/B-zijde. Om de'onderruimen te bereiken is aan weerszijden voor het waterdichte schot in voorruim en achter het waterdichte schot achterruim een koker aangebracht, waardoor de lucht naar de onderruimen wordt gevoerd.

Dooreen stelsel van luiken en kleppen is Üit alles zo te regelen, dat de temperatuur in alle ruimen gelijk is. De luikhoofden in het bovendek zijn zwaar geïsoleerd en van dubbele luiken voorzien, waartussen zakken zaagsel. Om een duidelijk overzicht te geven van de grote moeilijkheden waarmede de reder heeft te kampen en het toch mogelijk is voorluttele centen een banaan te kopen, zullen wij (op papier) en reis maken van Rotterdam naar Jamaica en terug. Het schip ligt te Rotterdam en de lading is gelost. Niet te beschrijven wat een chaos inde ruimen, daarbij de laadpoorten los en de luikhoofden open. De latten liggen verspreid in het ruim. Losse bananen en vuil hier en daar. Het schip van buiten wit geschilderd, ziet grauw. Er wordt nu kolen geladen, waardoor een en ander nog vuiler wordt. Zijn eenmaal de kolen aan boord, dan komt de waterboot langszij voor drinkwater. Het voedingwater voor de machinekamer laten wij bij gaande eb inlopen, terwijl de tanks inde dubbele bodem gevuld worden voor de nodige ballast, daar het schip leeg de Oceaan moet oversteken. Proviand is ingenomen en onze reis vangt aan als de equipage gemonsterd is De rivierloods en havenloods zijn aan boord en het schip is door de douane vrijgegeven (uitgeklaard). Sleepboten zijn voor en achter vastgemaakt. Los de trossen en wij worden naar het midden der rivier gesleept. Eenmaal daar zijnde gaat de havenloods van boord, de rivierloods neemt het schip over, de sleepboten gooien los en geven 3 lange stoten op, de stoomfluit. (Goede reis). De wacht is reeds ingedeeld. Eén wacht gaat ter kooi, terwijl de andere wa'cht en het overige personeel, de laadpoorten, welke voor het vertrek reeds gesloten waren, met isolatiemateriaal (zakken zaagsel) gaan voorzien sn met een luik afsluiten. De luikhoofden worden dichtgemaakt en geïsoleerd, behalve één vak, waardoor het aangeveegde vuil op zee naar boven wordt gehaald en overboord gaat. Zijnde ruimen goed schoon, dan worden de latten op hun plaats gebracht, maar één zijde wordt opengelaten, om toegang tot de andere vakken mogelijk te maken. De luikjes inde gangen worden gesteld en bij ieder luikje aan de binnenzijde in het ruim een thermometer opgehangen. Het luikhoofd wordt nu ook gesloten en het ruim is klaar om te koelen. Het werd ook tijd dat de. luikhoofden dicht gaan, want wij zijn de Lizard reeds gepasseerd en steken de Oceaan over.

De noordwestelijke deining is reeds te voelen. Het schip begint mr te stampen en door de snelle vaart van circa 15 zeemijl per uur (1 zeemijl is 1852 meter) valt het voorschip soms uiteen hoge golf plat op de zee, zodat het buiswater aan alle kanten opzij spat en te loevert over het schip waait. Er wordt koers gezet op Turkish Island, zodat wij aan de, zuidrand van het op de Atlantische Oceaan veel voorkomende stormgebied varen. Doch binnen enkele dagen raken wij daaruit en zien zeewier. Wij zijn inde Saragossazee gekomen, d.i. een stroomloos gedeelte tussen golf-, stroom en linie. 10 dagen lang zien wij niets anders dan lucht en water, tot de toren van Turkish Island in zicht komt. Het wordt nu tijd, dat wij aan de toekomstige lading gaan denken,^ Gedurende de reis zijnde ruimen steeds afgesloten geweest, dus moet er wat frisse lucht worden ingelaten, hetgeen bij voorkeur des nachts geschiedt, door middel van de luchtkokers en ventilatoren. De koelmachine, die gedurende de overtocht is nagekeken, is reeds in werking en de koelers zijn bevroren. Aan bakboord zuigen wij nu de lucht uit het ruim en drijven haar dooreen luchtkoker naar buiten, terwijl wij aan stuurboord, dooreen luchtkoker, verse lucht inlaten en het ruim inblazen. In enige uren is alles ververst en worden de luchtkokers gesloten en de lucht door de koeler circuleert. Kaap Maisi op Cuba is reeds gepasseerd en wij zetten koers op Kingston, Jamaica. Aldaar gearriveerd en aan de kade gemeerd. Er is nog geen lading te zien. De temperatuur inde ruimen is bijna 0 graden. De koelmachine werkt constant door. Terwijl het in het zonnetje bijna 100 graden is, begeven de stuurlieden en de bemanning zich inde ruimen en gangen. Zij hebben zich van tevoren' goed ingepak,t en nemen hun weg zodanig, dat zij de wind der ventilatoren inde rug hebben. De laadpoorten worden nu isolatievrij gemaakt, doch nog niet geopend. Dit gebeurt bij zonsondergang, wanneer de bananen worden aangevoerd. De bossen worden n ugesorteerd in 5,7 of 9 handsbossen, d.w.z. bossen met 5,7 of 9 rijen bananen. Nu begint de belading. De bananen worden door de laadpoorten ingeladen, terwijl de ventilatoren boven de koelers zijn af gezet. Men stuwt nu de bananen met de stam naar beneden, al naar gelang van de grootte, bijv. 5 handsbossen 3 hoog en 2 daarop liggend. Wanneer een vak is volgeladen, wordt dit met de latten gedicht. Kingston alleen kan echter niet genoeg bananen leveren om het schip vol te krijgen en vertrekken wij dan naar b.v. St. Anns Bay, een

plaatsje iets verder langs de kust, waar het niet mogelijk is aan een kade te meren, doch moet het schip op de rede ten anker. Lichters met bananen komen langszij en er wordt weer verder geladen tot er circa 60.000 bos geladen is. Door de warme uitstraling der bananen is de temperatuur in dei ruimen gestegen tot circa 80 graden. De laadpoorten worden nu gesloten en geïsoleerd en de ventilatoren aangezet en de ruimen flink gekoeld, De thuisreis neemt een aanvang en tweemaal per dag wordt een rondgang door alle ruimen en gangen gemaakt om de thermometers te controleren, daar overal een zelfde temperatuur moet heersen. Deze . rondgang, die heel serieus moet geschieden, neemt ongeveer twee uur in beslag. Er wordt neer gekoeld tot 50 graden Fahrenheit en dan laat men geleidelijk de temperatuur op• komen tot 56 graden en op deze temperatuur kan men de bananen groen houden tot de losplaats is bereikt. De dag van aankomst kan voor de lading heel veel uitmaken, ja, zelfs het uur. Wanneer men bijv. te New York op Maandagmorgen vroeg voor de wal losklaar kan zijn, dan is de marktwaarde van de banaan veel hoger dan op een andere dag der week. Ook gebeurt het wel, dat een partij bananen onder de reis reeds draadloos wordt verkocht. De lossing kan nu op diverse manieren geschieden; een vlugge lossing is geboden en de bananen worden dan zo spoedig mogelijk in gekoelde wagons gebracht, terwijl de bananen voor spoedige consumptie enige dagen tot rijpwording vragen. Men lost door Se laadpoorten met de hand of met Jacobsladders machinaal. Jacobsladders zijn kettingen zonder eind, waaraan met enige tussenruimte platen zijn bevestigd, waarop de trots wordt gelegd. Deze ladders zijn verticaal te stellen inde luikhoofden en horizontaal voor dek. De lossing van de partij bananen neemt niet meer dan een etmaal in beslag. Tussen New York—Boston en Philadelphia en Jamaica of Santa Marta (Columbia) is, vooral inde winter, een grote vloot fruitschepen inde vaart, die zicfl onderscheiden in koelschepen en schepen met een natuurlijke koeling. De natuurlijke koeling geschiedt door middel van koelzeilen. Dit,zijn zeildoekse kokers, voorzien van vangarmen, die boven het geopende luikhoofd inde ruimen hangen, waardoor de opgevangen wind in de ruimen wordt gevoerd. De bananen door dit soort schepen aangeveerd zijn minder in marktwaarde en moeten spoedig in omloop worden gebracht. D. N. K.