(vervolg Wentelende Zwemvliezen) soortgelijke objecten vervaardigd worden, het gesmolten metaal, evenzeer als inde hoogovens, een belangrijke rol speelt. Maar daarmee houdt het dan ook op. Feitelijk zijn we hier ineen verdere fase van het productieproces. Hier wordt Ben – in details afgewerkt product opgeleverd; een product dat tot in millimeters overeenstemt met de bestelling welke gedaan is.- Daarom is de arbeid ineen dergelijke fabriek vakarbeid. Een ambacht inde beste zin des woords. Voor de leek is een schroef een schroef. Hij zal ze onderscheiden in grote en kleine, maar verder zal hij zich het hoofd niet breken over allerlei bijkomstigheden. Op die bijkomstigheden komt het voor de vakman echter aan. Deze toch bepalen voor een belangrijk gedeelte de voortstuwing van de boot. En dan is het toch ook de leek wel duidelijk, dat over grote afstanden en langere tijdsduur bezien, een of twee procenten verschil, om van grotere percentages maar niet te spreken, een zeer behoorlijke besparing, 0f... verlies kunnen opleveren. Het is niet zo, dat achter een boot maar een willekeurige schroef gehangen kan worden. Het is ook niet zo, dat hoe groter de schroef is, hoe groter het rendement. leder type boot vraagt om zijn eigen type schroef. Het binnenwatervaartuig krijgt een heel ander model, dan het schip dat voor de grote stromen bestemd is, en deze modellen verschillen ook weer van die welke voor verkeer op zee worden gebruikt. In die modellen zit ook al weer onderling verschil; de ene schroef heeft, dank zij de vorm van blad en de stand van de bladen onderling een geheel ander effect dan de andere. En is het niet logisch, dat men voor ieder schip de schroef met de grootste stuwkracht uitzoekt? Dit is het terrein, waarop het vakmanschap van de schroeven-ontwerper een eerste rol gaat spelen. Men kan haast ■wel zeggen, dat dit vakmanschap hierin de beslissende stem spreekt.' Het zou te ver voeren ver buiten het hier gegeven bestek om inde technische details van deze schroevenproblemen te treden. Het bovenstaande is echter zeker al voldoende om de lezer een indruk te geven van alles wat er aan zo’n schroef vastzit, en aan te tonen, dat het maken’ van schroeven geen alledaags werk is. Eerstens niet, omdat het technische proces een lieel belangrijke rol speelt, doch inde tweede en zeker hiet de minste plaats, omdat de ervaren, schroevenmaker eerst na vele jaren en langs de weg van de theorie en door lange, lange ervaringen uit de practijk tot hej; ontwerpen van die modellen komt, waarvan hij zeker weet, dat ze meer stuwkracht, meer snelheid en dus meer rendement geven. Dat is vaak een wetenschap die van vader op zoon overgaat en waarvan het geheim fabrieksgeheim is geworden, dat met de grootste zorgvuldigheid wordt behoed. Zo voelt men ook hoe het komt, dat het technische proces, hoe belangrijk het is, toch eigenlijk geen hoofdzaak is. De lijnen waarlangs dit mechanische proces verloopt, geven er de .grootste betekenis aan. Het gieten voor de toeschouwer evenw'el het meest spectaculaire, het boeiendste is de voleindiging vaneen proces dat reeds veel eerder en elders aan ving. Scheepsschroeven worden gegoten, ongeveer op de wijze waarop men klokken giet. Men maakt gietvormen uit vochtige klei, „de stof”, welke daarna onder vele voorzorgen volgegoten worden met de metaalspecie, welke uit ijzer, koper of brons kan bestaan. Deze metalen zijn ' uiteraard inde huidige tijd, maar waren het veelal ook vroeger, in hoofdzaak afkomstig van oude en beschadigde schroeven. Ze worden in bijzondere smeltovens verhit en gesmolten, en daarna met grote zorgvuldigheid gebracht tussen boven- en benedenzijde van de gietvormen, welke ten dele uit de hand worden vervaardigd. Als het witgloeiende vloeibare metaal af gekoeld is, komt de schroef na het wegnemen van de gietvorm inde eerste nog onafgewerkte vorm te voorschijn. Dan volgen het bijslijpen, het pasdraaien van het asgat en het nacontroleren van de vorm. Dit alles is werk dat met de grootst mogelijke nauwkeurigheid geschiedt. Wanneer het in deze tijden zeker kostbare werkstuk wordt afgeleverd, is het in elk opzicht geschikt om met zo min mogelijke weerstand door het water te klieven en het schip een zo hoog mogelijke snelheid te geven. Het spreekt van zelf dat het maken van de vormen een secuur werkje is, dat veel vakmanschap vereist. Behalve de schroeven welke vervaardigd worden, maakte men inde fabriek van de firma A. F. van Voorden te Zaltbommel, welke wij bezochten, ook wielen en andere gietijzeren voorwerpen. Of het echter om een schroef of om een spoorwagen wiel gaat: interessant is het bedrijf zeker. Èn naar betekenis, èn naar werkwijze 1

(G. E.) Op 12 Mei 1940 pakte de penningmeester van de afdeling Zutphen de centen en de belangrijkste spullen van de afdeling ineen tas en telkens als hij zijn huis verliet, sjouwde hij die tas met zich mee. „Je kon nooit weten wat die Duitsers zouden doen en er kon toch, ook thuis wat gebeuren. Ik zou niet graag de spullen yan de Bond verloren zien gaan en daarom hield ik ze maar het liefst bij me.” Deze uitspraak tekent de figuur van onze vriend E. Russer, die reeds 30 jaar de penningen van de afdeling Zutphen beheert. Op 6 Juli 1918 wérd Russer lid van onze Bond. Negen maanden later washij reeds penningmeester. Dat kon ook niet anders, daar Russer ook voordat hij lid was reeds een vechter voor de belangen van zijn collega’s was. Eendoor hem gevoerde, actie leidde in 1917 tot een loonsverhoging van ƒ1,— per week. Het overnemen van het penningmeesterschap vond op een aardige manier plaats: De oude penningmeester vertrok naar Deventer en zette eenvoudig, alle spullen van de Bond bij de voorzitter achter de deur! Het heeft vele avonden gekost, alvorens Russer de spullen uitgezócht had en de zaak weer klopte. Met het stijgen van het ledental nam ook het werk van vriend Russer toe. Vooral in tijden van grote werkloosheid. Voor de oorlog behoorde tot de taak van de afdelingspenningmeesters ook het uitbetalen van de werklozenuitkering aan de werkloze leden. Nu komt Russer op zijn praatstoel.

maar ook vrouw Russer doet een duit in het zakje. En terecht, want een groot deel van het werk voor de werklozenkas werd door de vrouw verricht. De werkloze leden moesten zich elke dag bij de penningmeester melden en daar deze (gelukkig) naar zijn werk was, hield de vrouw toezicht bij het tekenen van de lijsten en stempelde de kaarten af. Vrouw Russer vertelde, dat een keer met hevige sneeuwval de kamervloer gelijk een meertje was en op alle meubelen een plasje stond. Toen was het ook meteen uit. In het vervolg achter

langs en niet verder dan de keuken, luidde het bevel van moeder de vrouw. En dat gebeurde natuurlijk. Vrouw Russer liet ons nu de drempel van de keuken zien; die was wel 5 cm uitgesleten van de vele. voeten, die er inde loop der jaren overheen gegaan waren. Het is het ken-

merk van net huis van Russer géworden. Met veel plezier wordt dan het verhaal gedaan van de keer dat de gemeentelijke controleur werd te pakken genomen, toen een aantal werkloze leden op kosten van de Bond naar een meeting in Amsterdam zouden gaan. Vóór 9 uur mocht niet gestempeld worden en de trein vertrok om 9.03. De 2e voorzitter nam de lijsten mee naar de trein, liet de mensen tekenen en bracht ze als de bliksem terug. Toen de controleur kwam, was alles in orde. Uit nijd is hij toen tot het einde van de stempeltijd blijven wachten om toch een telaatkomer te kunnen rapporteren en zowaar, één kwam een. minuut te laat. Vrouw Russer stuurde deze man direct naar de Ar-

beidsbeurs en het rapport van de controleur ging met door. Er waren dagen dat er 60 tot 80 werklozen zich kwamen melden, wat vooral op de dag van uitkering zeer veel werk gaf. Bij dit werk kon Russer echter op de volle steun van de toenmalige 2e penningmeester Lintveld (nu afdelingssecretaris) rekenen, waarvoor Russer hem nu nog dankbaar is. Tijdens de bezetting was het huis van Russer een luisterpost voor de buren; hij heeft zijn radio niet ingeleverd en deze stond altijd ineen hoek van de kamer onder wat naai- en wasgoed. De spullen van de Bond heeft hij kunnen bewaren eri hij heeft niet, zoals vele angstige hazen, boeken en papieren, welke antinazi waren, verbrand. Na de bevrijding is in Zutphen de afdeling weer direct opgericht en Russer werd vanzelfsprekend weer penningmeester. Thans is Russer 60 jaar en viert hij het 30-jarig jubileum als penningmeester van de afdeling Zutphen. Over enige tijd zal ook Russer, als zo vele oudere kameraden. het werk in handen vaneen jongere kracht geven. Hij zal dan terug kunnen zien op een leven gewijd aan de afdeling Zutphen van onze Bond. Een afdeling welke zich mede onder zijn leiding heeft ontwikkeld vaneen klein afdelinkje tot een flinke afdeling, die in Mei 1940 reeds 253 leden telde. Na de bevrijding is dit ledental gegroeid tot 386. waarbij rekening moet worden gehouden, dat aan de nieuwe afdeling Gorssel een 50-tal leden werd afgestaan. Door de werkkracht en de liefde voor de Bond neen hun Bond van mannen als vriend Russer is onze Bond zo groot,, maar ook zo hecht en sterk kunnen worden. Vriend Russer, wij feliciteren je met je jubileum en danken je voor het zeer vele werk dat je voor de Bond hebt gedaan.

UIT ONZE INDUSTRIE

De „Hembrug” als N.V. maakt werktuigen. De artillerie-inrichtingen werden inde bezettingsjaren een N.V. waarvan de Staat alle aandelen bezit. Tot 1940 had de onderneming zich uitsluitend bepaald tpt het vervaardigen van wapens en munitie voor de Nederlandse defensie, doch thans worden hoofdzakelijk kapitaalgoederen vervaardigd, in het bijzonder precisiewerktuigen en gereedschappen voor de Industrie, zoals draaibanken, boormachines, e.d. Er is in Nederland een goede markt voor gereedschapswerktuigen. De N.V. is de enige Nederlandse onderneming, die deze precisle-instrumenten vervaardigt. De tijdelijke inzinking, die thans bij de omzet te bespeuren is, moet eerder verklaard worden uiteen verminderde kooplust dan uiteen verminderde behoefte. De export van gereedschapswerktuigen biedt mogelijkheden en de N.V. heeft hiermede een begin gemaakt. Naar de directie meent, zal de Nederlandse onderneming ten aanzien van de kwaliteit van haar producten, zeker met het buitenland kunnen concurreren. En dit kan, zo voegde de directie er aan toe, als bewijs gelden, dat het bedrijf, hoewel staatseigendom, economisch werkt. Om de concurrentie mogelijk te maken, is een nauwgezet doorgevoerd commercieel beleid noodzakelijk. Behalve de kleinere machines van grote precisie maakt de N.V. ook landbouwwerktuigen van allerlei soort, in het bijzonder landbouwwagens, zaaimachines en kunstmeststrooiers.. Er is in Nederland veel vraag naar deze werktuigen en ook in het buitenland heeft het bedrijf afnemers gevonden. Zo is er een niet onaanzienlijke export van -landbouwwagens naar Marokko. (Het Fin. Dagblad) MEDEDELING De contróle-oommissie, bedoeld in art. 25 der statuten, verklaart kennis te hebben genomen van de mededelingen van het accountantskantoor Wegerif & Leguyt, vermeldende dat de technische controle op de bondsboekhouding over het eerste kwartaal 1949 (periode 1 Januari-30 Maart 1949) is verricht en dat deze geen aanleiding geeft tot het maken van bijzondere opmerkingen. Van haar kant verklaart de commissie, dat zij van oordeel is dat het in deze periode gevoerde beleid van de bondspenningmeester in overeenstemming is met de ten deze inde Bond geldende regelen. Amsterdam, 15 Juni ’49. De contröle-commissie; (w.g.) F. Robbé. (w.g.) Joh, Andeweg. (w.g.) A. Josso.

De „Walvis” te water. Op de werf van Verschure en Co’s Scheepswerf en Machinefabriek N.V. te Amsterdam is in tegenwoordigheid van vele autoriteiten op scheepvaartgebied de nieuwste ijsbreker van de Vereniging voor Algemene Scheepvaartbelangen te Amsterdam, de Walvis, te water gelaten. Het scheepje zal o.a. worden gebruikt voor het breken van ijs inde Rijkswaterwegen, welke toegang geven tot de haven van Amsterdam. (Het Fin. Dagblad) Motoren voor Joego-Slavië. In opdracht van de Scheepsbouw-Export-Centrale, zal de N.V Kon. Maatschappij De Schelde, twee Sulzer Dieselmotoren bouwen, ieder van 5000 p.k van het type 5 sd 72. De motoren zijn bestemd voor vrachtschepen, die in Joegoslavië in aanbouw zijn. Een zelfde order is door Werkspoor ontvangen. Stork in Hengelo is belast met de bouw van de hulpmotoren voor deze schepen. (Het Pin. Dagblad) Fittingfabriek Deventer. De N.V. Nederlands-Amerikaanse Fittingfabriek Deventer in aanbouw, zal naar verwachting der directie, reeds in September a.s. beginnen met het gieten van de eerste fittings. Loodbrons voor lagerdoeleinden. De Nederlandse Metaalgieterijen te Heemstede brengen een geheel nieuw artikel op de markt, n.l. loodbrons voor lagerdoeleinden. In Amerika is loodbrons reeds enige jaren in gebruik. Lood bezit zelfsmedende eigenschappen, zodat het ook in die gevallen toegepast kan worden, waar tin- en koperailiages ongeschikt zijn. Het vroegere bezwaar tegen de toepassing van lood, nl. dat bij stolling dit product zich van het overige metaal afscheidt, is door de speciale gepatenteerde centrifugale giet- en walsmethode, die de Nederlandse Metaalgieterijen toepassen, geheel opgeheven. Tewaterlatingen. Bij de Scheepswerven Gebr. van Diepes N.V. te Waterhuizen bij Groningen is op 14 Juni j.l. het m.s. Dorinda met goed gevolg te water gelaten. De afmetingen van het schip ziin 42.20/ 38.10x7.10x2.76/3.66 m; bij 2.70 m. diepgang is het draagvermogen 325 ton. Het wordt voorzien van twee, in één blok samengebouwde, G.M.C. dieselmotoren, die bij 1800 omw. per min. 290 pk ontwikkelen. De Dorinda is het eerste Nederlandse kustvaartuig dat speciaal werd ontworpen voor snellopende motoren, waarvan de afmetingen en het gewicht belangrijk

minder zijn dan van langzamerlopeode scheepsmotoren. Op de scheepsbouwwerf „De Industrie” van D. en J. Boot te Alphen ad. Rijn is met goed gevolg te water gelaten de motorlogger Sch. 21. Het schip is ingericht zowel voor de haring- als voor de trawlvisserij. • (Schip en Werf). STICHTING: PENSIOENFONDS VOOR DE METAALNIJVERHEID Reeds nü ruim 300 uitkeringen (S.) Binnenkort zal het. eerste verslag van bovengenoemde Stichting, lopende over de periode 1 Aug. ’47 t/m 31 Dec. ’4B verschijnen. Wij zullen dan wel de gelegenheid vinden er het één en ander uit mede te delen. Omtrent de opbouw van dit Fonds en de materiële rechten, die het de deelnemers biedt, is één dezer dagen een beschrijvende brochure, een uitgave van de drie samenwerkende bonden,' van de pers gekomen, bestemd voor de leden werkzaam inde Metaalnijverheid. Maar reeds nu willen wij wijzen op de grote betekenis welke dit Fonds ontegenzeggelijk heeft. Waren het aantal toegekende pensioenen in Aug. ’4B er 9, in Dec. ’4B was dit aantal 57 en nu in Juni 1949 was dit gestegen tot ruim 300, waarbij de toegekende wezenpensioenen niet afzonderlijk zijn vermeld. * AGENDA * Amsterdam, 13 Juli. Demonstratieve bijeenkomst ter gelegenheid van he* N.V.V.-congres inde Apollo-hal. Sprekers E.' Kopers, C. v. d; Lende en drie vertegenwoordigers van buitenlandse vakcentrale!'.. Medewerking; Arb. Zangyer. „De Stem des Volks”, Arb. Muziekver. „Kunst en Strijd”, J. Sternheim, declstmatie. Toegangsprijs ƒ 0,25. Aanvang 8 uur. Opening der zaal 7.15 uur. Arnhem. Inwisseling van vacantiebonnen voor het loodgietersbedrijf kan geschieden op Woensdag 27 Juli ’s avonds van 7 tot 9 uur in „De Opbouw”, Velperweg 13. Alle bonnen moeten ingewisseld worden. Bussum. Leden loodgieters opgelet! Woensdag 13 Juli inleveren van de zegelkaarteri. Woensdag 20 Juli uitbetaling in het Sint Jozefgebouw van 19.30—20.30 uur. Leeuwarden. Loodgieters. Inlevering van alle zegels van de kaart 1948—49 op Woensdag 13 Juli, ’s avonds van half 8 tot 8 uur. Uitbetaling 27 Juli, zelfde tijd, in het gebouw van de transportarbeiders, Nieuwe kade. Nijmegen. Uitbetaling vacantiezegels cp Donderdag 28 Juli, ’s avonds van 7.30 tot . 8.30 uur in Egma, Berg en Dalseweg 38.

5