Z'o brachten wij dus een bezoek aan één van de weinige klokkengieterijen, welke ons land telt, nl. die van de klokkengieters Van Bergen te Heüigerlee. En ofschoon dit plaatsje al herinneringen opwekt aan uw geschiedenisles op school (slag bij Heüigerlee, waarbij Adolf van Nassau sneuvelde in 1568),(ook om iets te vertellen van deze beroemde klokkengieterijen moeten ivi: teruggaan inde geschiedenis. Want deze gieterij bestaat reeds vanaf 17.95. Van die tijd afzijn de klokken, die hun weg gevonden hebben naar verschillende plaatsen van Nederland, Duitsland, Indonesië, Zuid-A/rika, Amerika enz., door de Van Bergens van vader op zoon gemaakt. En vóór 1795 waren er ook al Van Bergens, die klokken goten, maar dat geschiedde toen ter plaatse, omdat men waarschijnlijk nog niet over de middelen beschikte om klokken te verroeren. Ondanks alle voortschrijdende techniek, waarmede ook het gieten van jüokkeh te maken heelt gehad en nog heeft, is het toch een kunstambacht gebleven. Een kunstambacht, waarbij de ervaring, die zovele opvolgende geslachten van klokkengieters hebben verzameld, een niet te onderschatten voorwaarde is.

STADSKLOKKEN Een laatste roep der donkre stad .verzonk, Het zwijgend water wiegde gouden spranken, Nog poosde een late lichtschijn hij een kranke. Bij zuren arbeid, of een zoeten dronk. Toen galmde de verlaten stad en schonk Een donkren stroom van volle bronzen Manken In mijne open ziel, ik hoog tot danken, ★ Toen ’t dreunend antiooord ineen cirkel klonk. Zoo breekt een lied uit eiken hoogen toren. En slaat een band van jublende geluiden Om ieder eenzaam hart, dat nog kan hooren; Een krans van klokken komt me ’t uur beduiden, ★ Daar stijgt mijn donkre ziel in lichte koren Daar slaat mijn hart, dat als een klok gaat luiden! C. S. ADAMA VAN SCHELTEMA. ¥ Vit: Eerste Oogst.

: Inde huidige fabriek, wélke onder leiding van de gebroeders A. H., H. T. en J. J. van Bergen staat, werken momenteel ongeveer 130 mensen. Waaraan wij : direct moeten toevoegen, dat in dit aantal ook de mensen begrepen .zijn. die inde \ brandspuitenfabriek wérken. Dit lijkt een vreemde combinatie, klokken én brand; spuiten maken, maar dat is ze toch niét, want deze combinatie komt in het biutent land vooral in Duitsland meer. voor. Men denke bijv. aan het vele gietwerk bij brandspuiten! Terloops kunnen- wij hierbij nog vermelden, dat in 1951 voor deze afdeling brandspuiten een nieuwe en grotere fabriek te Winschoten ingericht wordt. Behalve de torenklokken levert deze onderneming ook carillons, beiaardklavieren, i torenuurwerken met hand- en electrische opwinding, electrische verlichting van wijzerplaten en electrische luidinrichtingen, ; Men is nog niet zo lang geleden begonnen met het gieten van carillons. Het succes hiermede is steeds stijgende. Er zijn bijv. reeds verschillende grote beiaarden ; aan de Verenigde Staten van Amerika geleverd. Tijdens ons bezoek werd er aan een carillon voor Canada gewerkt. En voor ons land zijn er ook al meerdere gemaakt (Rhénen, stadhuis Leiden, Bergen op Zoom, Meppel, Snerk. Winschoten enz.). Wij zouden over dit interessante bedrijf nog veel meer kunnen en willen schrijven. | Dat de klok altijd een interessant onderwerp is geweest, bewijzen de ongeveer 50 I geschriften, welke van 1495 tot op heden over de klok geschreven zijn en het I beroemde „Lied vón der Glocke”, gedicht door de bekende Duitse dichter Friedrich Schiller. | Onze fotograaf' legde echter de verschillende werkzaamheden op de gevoelige I filmstrook vast. waarvan u het resultaat op deze beide pagina's aantreft Een uerk- I zaainhcid zult u echter missen, nl. het gieten van de klokken zelf, maar dat werd I die dag helaas niet gedaan. Het gieten echter is practisch een onderdeel van I de vele werkzaamheden, welke icij u bijna, alle kunnen tonen. Al weten we, dat vroeger de Hemotiys de grootste klokkengieters waren, de I huidige Van Bergens bereiken eveneens de zuivere harmonieën, welke die van de I beroemde Heniony's evenaren, zo niet overtreffen. Dat ons land trots op deze kunstenaars en tevens goede zakenmensen mag zijn, I behoeven wij na bovenstaande regelen niet meer uiteen te zetten. Dal zij en hun medewerkers nog vele klokken en carillons, zowel voor ons land I als voor het buitenland, mogen gieten... I En hier ziet u de valse klok, waarin de binnenkern is opgestampt, er af halen.

. # De letters en ornamenten worden uitgesneden en van bijenwas gegoten.

Vervolgens geschiedt het aanhrenyen ; ■, van de leem

De valse klok, ivaarover de buitenmantel van de te gieten klok wordt klaargemaakt, wordt allereerst met vet) ingesmeerd.

Deze versierselen en opschriften .worden dan op de valse klok aangebraclit.

De buitenmantel, welke inde vórmkast zit opgestampt, wordt er af gehaald.

......en het hennep, dat er voor het verband door gevlochten wordt. Dit gebeurt zo enkele malen. Aldus wordt de buitenmantel vaneen klok gevormd.

6