Een 19 eeuv/en oude discussie

Wanneer op een of andere uitvinding patent is genomen, pleegt een aantal mensen wat achteraan te komen in de vooronderstelling dat zij met een dergelijk bedenksel iets nieuws brengen. Zij waren niet „bij” en overschatten daardoor hun eigen praestaties.

In het abstracte denken zien wij iets dergelijks. Gedachten worden met veel ophef uit den vreemde geïntroduceerd, die een eeuwlgheidsseconde vroeger in het eigen land al zijn neergeschreven. Mensen zijn verrukt over een „nieuw” idee en het is al enige malen eerder „nieuw” geweest.

I Een trieste geschiedenis? Soms wel: een bewijs dat de mensheid moeilijk leert, telkens weer een vroeger lesje op moet slaan, repeteren en nog eens repeteren. En aan dit gestumper doen wij allen mee, omdat niet één mens de geestesgeschiedenis omvatten kan. Maar het hoeft niet triest te zijn. Hans Joachim Schoeps') vertelt, hoe hij, de twijfelende jonge Jood, met een protestantsen vriend die theologie studeerde, over Jodendom en Christendom gesproken heeft, telkens weer. En toen hij later de geschiedenis van dit debat door'l9 eeuwen heen was gaan bekijken, ontdekte -hij dat de principiële punten daaruit, alle in die jeugdgesprekken waren aangeroerd. „Dus,” zegt hij, „waren het echte gesprekken geweest.” |

Ja, dit is niet zielig, maar echt, waar, omdat het hier ging om begrip in essentiële dingen en niet om het nieuwtje. Zulke vragen worden niet „afgezaagd”, zomin als geloof of liefde, al komt dit alles in elk mensengeslacht terug. Als Schoeps dan deze kwesties in de geschiedenis nagaat, treft hem (naast de mhoud der problemen, waarover hier ook nog wel eens iets te zeggen valt), vooral dat het debat zich heeft ontwikkeld tot een gesprek. AanTankelijk waren nl. Jood en Christen

' overtuigd, dat alleen het eigen standpunt juist | was; men trachtte dit te bewijzen, en de argu- ; menten van den tegenstander te ontzenuwen. | Maar In onze tijd kon Martin Buber In een ; openbare gedachtenwisseling over deze vra.- j gen zeggen; ~Het geheim van den ander Is i binnen In hem en kan niet van bulten af | waargenomen worden. Geen mens bulten Israël , heeft weet van het geheim van Israël. En | geen mens bulten de Christenheld heeft weet | van het geheim der Christenheid. Maar het ; niet kennend, kunnen zij elkaar In dat geheim j aanvaarden.”

f SchoeM noemt dit geheim „openbaring” en

meent daarmee tegenover Troeltsch te staan, die het verband tussen een bepaalde cultuur en haar religie zoekt in de „historische individualiteit.” ").

Zo is door de loop der gebeurtenissen het Christendom met de Griekse en Romeinse cultuur in de Noord-Europese zeer innig verbonden. Alle gevoel en alle denken is er met christelijke motieven en vooronderstellingen doordrenkt. Het Christendom kon nooit de religie van een dergeiijke groep zijn, als het niet een geweldige innerlijke kracht en waarheid had. Een diepe innerlijke ervaring waarborgt zijn geldigheid, maar alleen voor ons. Het is het ons toegewende aangezicht Gods, voor ons verplichtend, en ons verlossend, voor ons absoluut.

Deze opvattingen van Troeltsch vallen vrijwel samen met de door Schoeps instemmend geciteerde van Buber. Het ~geheim” ligt subjectief in de „innerlijke ervaring”, objectief in de ~historische individualiteit.” Edoch Schoeps spreekt niet van Christendom en Jodendom, maar van Kerk en Israël. De kerk hangt volgens hem aan „het nieuwe verbond, dat God door leven en lijden, door dood en opstanding van Jezus van Nazareth met de wereld heeft gesloten.” -Voor Israël is absoluut de God des ouden verbonds, die dat verbond alleen sloot, „omdat Abraham hem gehoorzaam is geweest.”

Nu erkent Schoeps dat deze kerk en dit Israël als eilandjes liggen in een tijd, „die geen tijd van Joods-Christelijk geloof meer is”; een ~rest” a'an beide zijden, waarover men zich geen illusies hoeft te maken. Maar zo zegt hij misschien breekt ook nog in deze tijd een nieuw geloof door.

Formeel is Schoeps het eens met Buber: hij wil het andere erkennen. Maar staan voor hem niet Troeltsch èn Buber, (naar eigen besef christen en jood), met hun geheel verschillende wijze van zijn en zeggen beide in een nieuw geloof, dat het nog niet verliezen wil in de wereld?

Schoeps zegt in zijn voorbericht, dat de antwoorden der Joodse traditie tot op grote hoogte zijn antwoorden zijn geworden. „Behalve dan in zijn kijk op het Christendom” zijn we geneigd te zeggen. En. hoeveel wetenswaardigs en belangrijks dit boek in zijn objectieve weergave verder ook geeft juist voor onze tijd, deze afval van de traditie maakt de herhaling van het oude tot iets nieuws, geeft er richting aan.

F. KALMA—KOOPS. O „Jüdisches Religionsgesprach in 19 Jahrliunderten.” Berlijn 1937. =) E. Troeltsch. Der Historismus und seine Überwindung. Berlijn ’24. p. 76 e.v.

Verenigingsleven m ii]iiiiiiiiiiiiiiiii| M

R.S.C. Arnhem e.o. 6de Arnhemse rel. soc. weekeinde op 15 en 16 Oct. ’3B in het Oolgaardthuis. Thema: De Europese crisis. Sprekers; Drs. B. W. Schaper, De politieke en economische situatie in Europa; Mr. J. F. de Jongh, De geestelijke situatie in Europa;

Dr. W. Banning, Naar een nieuwe Christenheid. Toegangsprijs ƒ1.50, echtparen ƒ2.25 (met inbegrip van koffie, thee en broodmaaltijd op Zondag). Het volledig programma wordt dezer dagen uitgezonden; men kan het aanvragen bij mej. R. Abbing, 2de secr.esse, Raapopseweg 116, Arnhem, waar men zich ook reeds voor het weekeinde kan doen inschrijven. Het is helaas maar al te duidelijk, dat het thema van deze samenkomst buitengewoon actueel is.

R.S.C. Enschede In de op 13 September gehouden bestuursvergadering werden de volgende punten behandeld; 1. Een der bestuursleden zal in een om de veertien dagen te houden kernbijeenkomst „Religieuze Opbouw” van dr. Banning bespreken. Eerste avond Vrijdag 30 September 8 uur, Perikweg 23. „Tijd en Taak”-lezers en andere belangstellenden, die hieraan wensen deel te nemen worden verzocht zich vóór deze datum aan bovenstaand adres op te

geven. 2. Het houden van een openbare vergadering met als onderwerp: ~De grote ontmoeting”. Het werkje van Winkler zal daarvoor eerst in een kernbijeenkomst besproken worden. 3. In samenwerking met Hengelo, Goor enz. een gemeenschappelijke bijeenkomst te beleggen bijv. te Hengelo. 4. Een afgevaardigde naar de fedératievergadering te Bentveld te zenden. 5. Een voorstel in te dienen voor de algemene vergadering te Bentveld voor regeling van onkosten bij het zenden van afgevaardigden naar werkersbijeenkomsten, congressen e.d.

R 5.C. Rotterdam De Rel. Soc. Gemeenschap heeft in samenwerking met het Instituut v. Arb. Ontw. een avondbijeenkomst belegd op Vrijdag 30 September, waar het onderwerp ~De Grote ontmoeting” besproken zal worden door de beide sprekers; Ds. W. A. Zeydner. Predikant te Rotterdam en Dr. W. Banning uit Bentveld.

De bijeenkomst vindt plaats in de grote zaal van „Ons Huis”, Gouvernestraat 133. Toegangskaarten zijn a 15 cent (werklozen 10 cent) te verkrijgen bij: E. Schouten, Lange Geer 97; J. Krul—Bulsing, Van Heusdestraat 9; W. Booij, Dr. de Visserstraat 145; mej. Van Alsum, Jacob Catsstraat 27; Boekhandel „Voorwaarts”, Ged. Slaak 120, en indien nog voorradig, ’s avonds aan de zaal. Aanvang 8 uur. Zaal open 7.15 uur. Voorziet u tijdig van plaatsbewijzen. Het Bestuur.

Een hartstochtelijk geschreven boek over zijn belevenissen aan het Spaanse front, door de rusteloze waarheidszoeker en talentvolle schrijver Jef Last. Henr. Roland Holst zegt over dit aangrijpende boek: „Wij hebben ér met ongeduld op gewacht en nu willen we zeggen hoe blij wij er mee zijn. Dit is geen „fraai” relaas van een journalist voor zijn krant, maar een verhaal van een bewogen mens aan haar, tegen wie hij zich volkomen viij uitspreekt. Moge het vele duizenden bereiken en hen ontroeren, zooals het ons heeft ontroerd . Een tijdsdocument met opzienbarende tnhoud! 198 bladz. geb. f 2.90.

BESTELBON. Ondergetekende besleU ex. Jet Lost DE SPAANSE TRAGEDIE a t 2 90, onder rembours. Naam Adres Woonpl Stuurt deze bon aan Uw boekhandel ol_ aan; Uitgeverij Contact, Prinaengr. 795, A'dam

AANMELDINGSFORMULIER VOOR EEN~ABONNEMENT Hierdoor verzoekt ondergetekende hem te noteren voor een abonnement op het weekblad ~Tijd en Taak ƒ 0.90 per kwartaal j 1.75 per halfjaar Naam: Adres: Ondertekening:

VAN DE ADMINISTRATIE

Wij maken de abonné’s er op attent, dat 1 October a.s. een nieuw kwartaal en tevens een nieuwe jaargang ingaat. Ter besparing van onnodige kosten, verzoeken wij de abonné’s vriendelijk het abonnementsgeld vóór 15 October op onze giiorekening 21876, voor Amsterdam V 4500, te willen storten.

De binnenlandse abonnementsprijs bedraagt: per kwartaal ƒ0.90; per halfjaar ƒ1.75; per jaar ƒ3.40; de buitenlandse ƒ 1.15 per kwartaal. Na 15 October wordt over het abonnementsgeld, verhoogd met ƒ 0.15 incassokosten, per kwitantie gedisponeerd.

Joné meisje, erv. gedipl. kinderverz. en hulp i-d. huish. v-z-g-ë-v. zoekt eind Nov. plaatsing, bij kleine kinderen Brieven onder no. A 3766, bureau van dit blad