Aan God behoort de aarde en haar volheid. Psalm 24:1

Tijd EN Taak

ZATERDAG 21 OCTOBER 1933 – No. 3 32ste JAARGANG VAN DE BLIJDE WERELD

RELIGIEUS-SOCIALISTISCH WEEKBLAD

ONDER REDACTIE VAN DR. W. BANNING ADRES DER REDACTIE; BENTVELDSWEG 5 – BENTVELD

VERSCHIJNT VIJFTIG MAAL PER JAAR ■ 32STE JAARGANG VAN DE BLIJDE WERELD

ABONNEMENT BIJ VOORUITBETALING PER JAAR F 3.40, PER HALFJAAR F 1.75, PER KWARTAAL F 0.90 PLUS 1 5 CTS INCASSO • LOSSE NUMMERS 8 CTS POSTGIRO 21876 – GEMEENTE GIRO V 4500 – ADMINISTRATIE GEBOUW N.V. DE ARBEIDERSPERS, HEKELVELD 15, AMSTERDAM-CENTRUM

TOECELATEN RELIGIE

I n een persschermutseling tussen een paar hollandse fascisten prof. Gerritson en ir. Wigersma is een vraagstuk naar voren gekomen, dat ons religieus-socialisten wel bizonder aan het hart gaat: het vraagstuk n.l. van de verhouding tussen religie en staat in de toekomstige maatschappij van het fascisme. De merkwaardigste uitlating daarover is gevloeid uit de pen van ir. Wigersma, wiens mening ik zo eenvoudig mogelik zal trachten weer te geven {N. R. Ct. 12 Oct. Av. A.)

Natuurlik zal, zo betoogt hij, in de fascistiese staat de vrijheid van religie volstrekt gewaarborgd zijn, want de religie gaat boven de staat en de godsdienst uit. Aan snHprp kpint bpf V9.n religie tot politieke doeleinden niet geduld worden, want religie mag niet verlaagd worden tot middel, zij is het doel, waartoe de geordende samenleving als onmisbaar middel heeft te dienen. Het fascisme zal optreden als redder van de religie, door haar te bevrijden van de slavernij waarin de band met de politiek haar heeft gebracht.

Ziedaar de kern van het betoog des heren Wigersma. Ik kan mij wel begrijpen, dat niet iedereen dadelik de strekking van deze woorden door heeft, en daarom wil ik graag met een paar voorbeelden uit de geschiedenis een en ander toelichten. Het is misschien goed, om eerst even vast te steilen, dat ir. Wigersma hier afwijkt van Mussolini (waarover wij ons in zekeren zin kunnen verheugen: een tikje vrijheid van denken is toch nog geoorloofd!). Mussolini beweert n.l. dat het fascisme zelf religieus is, omdat het een objektieve wil predikt die boven het individu uitgaat en waaraan men gehoorzaamheid verschuldigd is: de objektieve wil van de Staat neemt bij hem de plaats in van God. Het Italiaanse fascisme predikt dus een soort religieuze verering van de Staat waartegen ieder levend religieus mens, voor wie het geloof niet is een middel om zich aan bestaande machten aan te passen, zich onvoorwaardelik verzetten moet.

Het fascisme van ir. Wigersma, meer

duits dan Italiaans, wil deze vervanging van God door de Staat niet. Hij zou ons naar Duitsland kunnen verwijzen, om de stelling aannemelik te maken, dat de vrijheid van religie volstrekt gewaarborgd is (nu ja, dat „volstrekt” met een korreltje zout te nemen de Joden moeten uit Duitsland verdwijnen en dus ook hun religie). Maar overigens: Hitler zelf is goed-rooms, en toch dwingt hij niemand om rooms te worden, en denkt er niet aan, om hetzij de roomse, hetzij de protestantse godsdienst tot staatsgodsdienst te verklaren. Het volk is dus vrij in de keuze van zijn religie.

Nu stel ik mij een ogenblik voor, dat in dit religieus vrije Duit,slard iemand opstaat met deze prediking: Mijn God heeft mij als hoogste levenswet doen verstaan, dat de mensen allen elkanders broeders behoren te zijn, en dat men zijn vijanden met liefde tegemoet moet treden in naam van mijn geloof protesteer ik tegen het opsluiten van kommunisten en socialisten in koncentratiekampen en gevangenissen. Mijn geloof houdt vast aan de oude boodschap, dat de bergen vrede zullen dragen en de heuvels heilig recht, dat de zwaarden zullen worden omgesmeed tot ploegscharen en de speren tot sikkelen in naam daarvan protesteer ik tegen uw militaristiese opvoeding der duitse jeugd en tegen uw wil om het volk te wapenen tot nieuwe oorlog. Ik belijd als mijn religieuze overtuiging de eenheid aller mensen in hun diepste verbondenheid aan den Geest en daarom protesteer ik tegen uw rassentheorie, die het ene ras duurzaam wil doen heersen over het andere, omdat alle andere de minderwaardige heten tegenover uw gewaande meerwaardigheid Ik stel mij niet alleen voor, dat zo iemand tans in Duitsland opstaat, ik weet dat er zijn, die zo gesproken hébben. Zo hébben o.a. onze religieus-socialistiese en pacifistiese makkers gesproken. En vanwege de „vrijheid van religie” zitten ze nu in gevangenissen en koncentratiekampen, of zijn ze ontzet en over de grens gevlucht. Want wel is de religie „vrij”

maar ze mag zich niet bemoeien met maatschappelike vragen • dan immers wordt ze „politiek”.

Het was waarlik niet uit behoefte aan stichtelike woorden, dat ik de prediking van onze duitse protesterenden weergaf in de oude bijbeltaal. Ik heb daarmee precies willen zeggen: dat er voor de oude profetenreligie van een Amos, een Jesaja, en een Jezus van Nazareth in het fascisme geen plaats is. Ik zeg er bij: het fascisme heeft daarin schoon gelijk. Als ik fascist was, gingen Amos en Jesaja onvoorwaardelik naar het koncentratiekamp en liet ik Jezus van Nazareth tegen de muur zetten en neerschieten. Want zij prediken een religie, die niet dc nadruk legt op een veilig plekje straks in het hiernamaals na de aardse zorgen; die niet het eigen individuele leven opsiert met wat vrome en lieve stemmingen; zij prediken een religie, die het Koninkrijk Gods en zijn gerechtigheid óok op aarde verwerkelikt wil zien, die daarom komt als een oordeel over rasverheffing en tyrannie, over klassenmaatschappij en staatsverheerliking. Van ouds werd dit „politiek” gescholden. Als in de fascistiese heilstaat in Nederland de heer Mussert ons volkskarakter zal hebben gestaald en de heer van Duyl minister van Eredienst is geworden dan zullen zij volkomen konsekwent de nu verkondigde „vrijheid” van religie zo toepassen: dat ieder lid mag worden van de kerk die hij wil kiezen maar dat alle kerken hun mond hebben te houden over het maatschappelik onrecht en over de geestelike dwang; dat religie toegelaten wordt, mits zij netjes leert zijn, en de fascistiese staat naar de ogen ziet. Het oude verachtelike spel: opzitten en pootjes geven. De oude misdaad: de religie wordt vermoord in de kerk, die zich buigt onder de knoet van de diktatuur. Dat de fascisten voor hun politiek en maatschappelik ideaal vechten, dwars tegen het onze in, behoeft geen schending te zijn van geestelike waarde; dat zij de religie daarbij halen, blijft een verraad aan het profeties karakter dier religie. W. B.