ZATERDAG 30 SEPTEMBER 1939 – No. 1

38STE JAARGANG VAN DE BLIJDE WERELD

Aan God behoort de aarde en haar volheid. Psalm 24:1

Tijd EN Taak

RELIGIEUS-SOCIALISTISCH WEEKBLAD

ONDER REDACTIE VAN DR. W. BANNING ADRES DER REDACTIE: BENTVELDSWEG 5 – BENTVELD

VERSCHIJNT VIJFTIG MAAL PER JAAR – 3 BSTE JAARGANG VAN DE BL IJ DE WERELD

ABONNEMENT BIJ VOORUITBETALING PER JAAR F 3.40, PER HALFJAAR F 1.75, PER KWARTAAL F 0.90 PLUS 15 CENTS INCASSO – LOSSE NUMMERS 8 CTS POSTGIRO 21876 – GEMEENTEGIRO V 4500 – ADMINISTRATIE GEBOUW N.V. DE ARBEIDERSPERS, HEKELVELD 15, AMSTERDAM-CENTRUM

DE GEESTELIJKE MACHTSVRAAG

Het behoeft waarlijk niet meer betoogd te worden, sedert het kanon buldert en de vliegmachines ronken: dat een gigan. tische machtsstrijd aan de gang is, waar. van niemand de uitkomst vermag te voorspellen. Duitse nationaal.socialisten zowel als Russische bolsjewieken heb. ben verkondigd, dat wij ons in een sta. dium van wereldrevolutie bevinden, dat niet slechts de koloniale bezittingen op. nieuw zullen verdeeld worden, maar dat ook de grenzen tussen de Europese sta. ten totaal anders moeten worden getrok. ken, dat ook Amerika en het verre Oos. ten van Azië in deze machtsworsteling zullen worden meegesleept. Heel merk. waardig is in dit opzicht wat Hermann Rauschning, ingewijde bij uitstek, over de bedoelingen der Duitse buitenlandse politiek onthult: een verbond tussen Nazi. Duitsland en Sowjet.Rusland is steeds als mogelijkheid voorzien, wan. neer de herverdeling der wereld in het Oosten moest beginnen; de Verenigde Staten zullen door nazi.propagandisten voortdurend ondermijnd worden: bin. nenlandse woelingen, oorlog met geeste. lijke wapenen, moeten de Amerikanen murw maken, zodat ook zij de Duitse opperleiding leren aanvaarden; het nazi. dom nestelt zich bewust in alle wereld, delen om er de sleutelposities te bezet, ten (in koloniale gebieden, aan de grote scheepvaartwegen, in de Amerikaanse sfeer, in die van de Pacific); het Britse imperium moet ontbonden worden.... Men zal moeten toegeven: het is een ongelooflijk stoutmoedige droom.

Nu kan men stellig daartegenover plaat, sen, ten eerste dat de Engelsen en Ame. rikanen niet zo maar aan de nazi.leiband zullen gaan lopen; en ook, dat overspan. nen dromen van machtsbezetenen nog niet de wereldhistorie bepalen. Religieus gesproken: menselijke hoogmoed en trots kunnen breken. Toch mogen der. gelijke overwegingen, hoe juist op zieh.

zelf, er niet toe leiden, dat wij het onts zaglijk gewicht van het historisch ogens blik dat wij beleven, over het hoofd zien of het gering schatten. Ik vermoed, dat het ook nu wel zijn zal als zo dikwijls: dat de volkeren, die de machtsworstelins gen ondergaan, er misehien ook aan óndergaan, zich niet bewust kunnen zijn van wat zich over hen en door hen heen voltrekt.

Er is aan deze machtsstrijd één kant, waarvoor juist wij aandacht zullen heb* hen, maar die m.i. toch voor ieder die het geestelijk leven en de vrijheid liefs heeft, van belang is. Ik ontken niet denk maar aan de arme Polen, of aan de Spaanse burgeroorlog, of aan Abessys nië dat de materiële macht (het aans tal kanonnen en vliegtuigen, óók de voedselvoorraden, en... .de financiën) van grote betekenis is. Maar tenslotte zijn dit dode dingen, en worden zij pas werkelijke macht, doordat de menselijke wil ze hanteert en bestuurt. De waarlijk vernielende machten zijn, óók in de huidige ogenblikken, de wensdromen en haatgevoelens, wil men een mooi woord: de ideologieën, die de volkeren drijven. Vandaar dat de radiosoorlog en het strooihiljettenshomhardement nieuwe factoren zijn, waarvan wij ons afvragen hoe groot de betekenis zijn zal.

Daaraan wordt mij dan met te groter scherpte bewust, hoe er in die machtss strijd der wereldrevolutie een geestelijke machtsvraag schuilt. Stellig, het zou een enorme opluchting zijn, wanneer de moderne dictaturen instortten; maar evenzeer als de doorsnee Engelsman zich vergist, wanneer hij meent dat het vrede zal zijn met het Duitse volk zodra Hitler valt, vergissen wij ons, indien wij menen dat er vrijheid zal heersen zodra de dictatuur verdwijnt. Dan blijft im? mers nog deze vraag staan: meer dan ooit is de mens in de duivelse greep ge* raakt van anonyme massale krachten.

die zijn persoonlijkheid aantasten en verkrachten, die het leven ontadelen en vervalen, die de sociale verhoudingen van hun menselijke inhoud beroven hoe komen wij ooit vrij van déze ban, die een massa.slavernij betekent? Marx heeft, meen ik, scherp de demonie van het kapitalistisch productieproces ge. zien, toen hij het brandmerkte als „ont. menselijking”. Gold en geldt het niet zowel voor proletariër en bezitter.-' Sedert Marx zijn er wel allerlei krachten opgestaan om de mens en zijn persoon, lijkheid te redden voorop: het socia. lisme ; daar staat tegenover, dat aller, lei nieuwe machten tot nieuwe slavernij voerden. De dictaturen, die alle organen der massa.beïnvloeding (pers, radio enz.) onmiddellijk aan de Staat onderwierpen, zijn juist daarom dodelijk voor alle ware volkskracht: de scheppende, vernieu. wende krachten worden onder loden druk verpletterd. Maar in de democra. tieën heersen deze massamachten even. zeer.

Een antwoord op die vraag? Hoe de mens bevrijd wordt van de anonyme machten die hem geestelijk tot slaaf maken? Mij dunkt: de mens ~ en ik moet „tot zichzelf komen , in die heel diepe zin vooral, waarin deze term gebruikt wordt in het verhaal van den Verloren Zoon. Wij moeten leren leven uit de geestelijke krachten en naar de diepste geestelijke wetten, naar de eeuwige goddelijke wet der lief de. Waar. achtige vrijheid en menselijkheid slechts op deze grond. En daarom blijft inkeer, eenzaamheid, berouw, voorwaarde voor vernieuwing. Maar e nieuwe geest moet nieuwe organen en instituten, een nieuwe wereld scheppen, Daarover nü? Ja, daartoe bereiden wij ons juist nu Het socialisme voora moge tot deze vernieuwing het zijne bij. dragen,

W. B.