DRIE SONNETTEN

I.

Waar twee tezamen komen, staan de dingen der wereld schoon in onvermoede glans;

daar rijen dagen zich in blijden dans, daar geuren nachten open als seringen.

Waar twee in liefde samenkomen, springen ruisende bronnen uit het hart des lands;

wie eenzaam klaagden, leren samen zingen uit duister t o e n in licht en blinkend thans.

Maar dit geluk, waar twee tezamen bleven en op de heuvel 'des gedenkens wijlen

en staren, danken, en verstaan dit niet:

Hoe God, wiens liefde de engelen niet peilen. Twee harten samenhield in eender leven,

en stemde tot een vreemd en heerlijk lied.

FEDDE SCHURER

VOORBARIGE BEZORGDHEID

Wie de kranten leest en met zijn kennissen praat, krijgt de indruk, dat wij bezig zijn een desillusie te verwerken. Wij spreken over de geldzuivering en piekeren over de komende winter, wij zien reikhalzend uit naar de volledige bevrijding van Indië en schelden op de Australische stakers; en steeds worden de gezichten somber als men aan de conferentie van de vijf ministers van Buitenlandse Zaken, thans te Londen bijeen, denkt. Wel een bewijs hoezeer ons volk zich opgenomen in en afhankelijk van de gehele internationale samenleving weet. Wij zullen trachten in dit overzicht een optimistischer kijk dan de gangbare naar voren te brengen; hopelijk is hij nog actueel als deze beschouwing onder de ogen der lezers komt.

Allereerst: vanwaar de desillusie? Toen op 22 Juni 1941 de Sowjet-Unie met Duitsland in Oorlog kwam, bestond er tussen Engeland en Rusland geen enkele politieke of militaire afspraak. Eerst langzamerhand is onder de druk der gebeurtenissen de noodzaak van een nauwkeurige coördinatie van strategische en staatkundige doeleinden gebleken; het heeft toch nog verrassend lang geduurd eer de grondige samenwerking, die Hitler verslaan zou, tot stand gekomen was. Ondanks het Engels-Russisch vriendschapsverdrag van Mei 1942 en de wel zo concrete leen- en pachtleveranties rezen er geleidelijk telkens moeilijkheden, die, zoals de Poolse kwestie, voort-

vloeiden uit de verschillende oorlogsdoelen der drie grote geallieerden. De eerste conferentie van de grote drie, te Teheran, maakte een zeer nuttig gebleken openhartige persoonlijke discussie over de hangende problemen mogelijk en besliste reeds allerlei hangende punten. Voor menigeen in bezet gebied was de onbetwistbaar gunstige afloop van deze conferentie een verheugende verrassing; ze was een slag voor de Duitse propaganda, die niet moe werd uit te bazuinen, dat de oorlogsdoelen der verschillende verenigde volkeren nimmer dezelfde konden zijn inderdaad! —, noch zich lieten coördineren hetgeen een vergissing was. De conferentie van Jalta in het begin van dit jaar ligt nog in het geheugen. Hier bereidden de grote drie de eindstoot tegen Hitler voor.

Achteraf gezien is Jalta wellicht inderdaad het hoogtepunt van samenwerking geweest. Maar dat was slechts mogelijk door zich tot de gewichtige oorlogsproblemen te beperken en de behandeling van tal van kwesties, die eerst met de vrede zouden rijzen tot later uit te stellen of eerst in voorlopige discussie te nemen. Vandaar dat Potsdam in Augustus al teleurstelde; hier werd minder besproken dan men verwachtte en minder positiefs bereikt dan de wereld hoopte. Bovendien leek Potsdam nog meer dan het was, daar alle werkelijke netelige aangelegenheden werden afgeschoven naar de commissie van de

ministers van Buitenlandse Zaken der grote vijf, die te Londen bijeen zou komen. Toch schatte men niet gering wat er tussen Jalta en Potsdam tot stand gekomen is. Terwijl Duitsland ineenstortte, vergaderden de Verenigde Naties te San Francisco over het handvest van hun bond en hoewel de discussies vaak een scherpe en onheilspellende toon aannamen, kwam er een charter tot stand, dat zowel met de gerechtvaardigde eisen van vrede en realiteiten der volkerensamenleving als met welvaart voor onz.e geteisterde mensheid voldoende rekening houdt.

Potsdam had, zeiden wij reeds, geleid tot een betrekkelijk grote eenstemmigheid, doordat men tal van puzzles aan de ministersconferentie overiiet. Is het wonder, dat men in onze pers zorgelijke beschouwingen vindt, nu deze conferentie aan het werk is gegaan? De verwachte moeilijkheden zijn gekomen. Laten wij achtereenvolgens nagaan welke onderwerpen de conferentie behandelt, met welke middelen de diplomatieke vertegenwoordigers werken en welke doeleinden zij nastreven.

De agenda van de conferentie omvat de voorbereiding van de vredesverdragen met de kleine satellieten Italië, Roemenië, Boelgarije, Hongarije en Finland. Verder het opstellen van aanbevelingen inzake de komende territoriale regelingen in Europa vandaar de mogelijkheid, dat de hangende Nederlandse annexatiekwestie thans te Londen aan de orde komt en tenslotte alle andere zaken, die één der ministers van voldoende algemeen en urgent belang acht. Van die laatste punten noemen wij de contróle op Japan en de toekomst van Palestina, respectievelijk door Molotov en Bevin te berde gebracht.

De middelen: hoevelen uit de thans „oudere” geheten generaties zullen zich niet de edele verontwaardiging herinneren waarmee men veertig jaar geieden tegen de geheime diplomatie te keer ging? Het heeft niet gebaat; nimmer werden namens mondige volken hun hoogste belangen 20 in het duister verdedigd als thans. Het schijnt overigens een grove diplomatie te zijn, die in Londen toepassing vindt. Het Russische systeem, waarbij de anderen zich goed- of kwaadschiks moeten neerleggen, is: overvragen; dan kunt ge hier grootmoedig toegeven om elders volledig uw zin te krijgen. Als de Russen hun medewerking bij de bezetting van Tripolitanië aankondigen, beogen zij daarmee des te vrijer hun gang te mogen gaan in Hongarije en Roemenië. Als ze verklaren dat het Boelgaarse regeringsstelsel zo democratisch is als het maar zijn kan, sluit dat helemaal niet uit, dat er toch nog een „vrije oppositie” in Boelgarije zal worden toegelaten. Naar consequentie in kleinigheden streven de Russen niet; consequent zijn ze alleen in hun grote doel: veiligheid, de middelen bezitten om welke mogelijke aanval ook uit het westen of oosten te keren.

Het doel, dat elke ter conferentie vertegenwoordigde mogendheid nastreeft, is natuurlijk van elk der andere verschillend. Ligging, historie, volksaard, organisatie en nog andere factoren bepalen het concrete doel. lets nader en overzichtelijker analyseert men de doeleinden der buitenlandse politiek door ze te onderscheiden in veiligheid, welvaart en prestige. Het spreekt vanzelf, dat deze botsen, de veiligheid van Duitsland en de veiligheid van de Sowjet-Unie na de ondergang van Polen, het welvaartsstreven van Engeland en Nederland in de tijd der drie zeeoorlogen met Engeland. Veiligheid is echter de hoofdzaak; alle drie zoeken ze veiligheid, Amerika, Rusland en Engeland. En juist daar, waar de gehoopte veiligheidszones elkaar raken