Tijd en Taak
ZATERDAG 22 DECEMBER 1945 – No. 13
Aan God behoort de aarde en haar volheid. Psalm 24:1
ONAFHANKELIJK WEEKBLAD VOOR EVANGELIE EN SOCIALISME
ONDER REDACTIE VAN Dr.W. BANNING EN Ds. J. J. BUSKES Jr ADRES DER REDACtIE: HEKELVELD 15. AMSTERDAM-CENTR
VERSCHIJNT VIJFTIG MAAL PER JAAR – 44ste JAARGANG VAN DE BLIJDE WERELD
ABONNEMENT BIJ VOORUITBETALING PER JAAR ƒB.OO, HALFJAAR ƒ4.25, KWARTAAL ƒ 2.30 PLUS ƒ 0.15 INCASSO. LOSSE NUMMERS ƒ 0.15 POSTGIRO 21876 GEMEENTE GIRO V 4500 ADMINISTRATIE: N.V. DE ARBEIDERSPERS, HEKELVELD 15, AMSTERDAM-CENTRUM
DE EEUWIGE ROEP
en ons antwoord
Enkele persoonlijke herinneringen voorop.
Kerstmis 1940: de slag was zwaar aangekomen en nog niet verwerkt.
Ons volk overweldigd in een volkomen ongelijke strijd; het» oorlogsleed schrijnde in vele gezinnen, maar wij hadden de ware aard van den bezetter nog niet leren kennen. Toch: diepe neerslachtigheid, immers heel Europa onder de voet gelopen door het nazidom, Engeland stond alleen, al hoopten wij op de solidariteit van den machtigen Amerikaan. Maar het scheen alsof er voor vrijheid, barmhartigheid, menselijkheid geen plaats meer was op aarde. Uit onze kleine kring; „Tijd en Taak” was, na een gevaarlijk experiment om eerlijk te blijven, verboden. Ik zond aan onze abonné’s een Kerstgroet „In verbondenheid”. lemand schreef me: ik kan het niet, ik kan dit jaar geen Kerstfeest vieren... hoe kun jij het? Ik heb geantwoord: uit dankbaarheid niet voor wat mensen ons aandoen, ons neme:\of laten, maar voor het wonder, dat God zich nog met ons bemoeit, terwijl wij ’t hopeloos verknoeidhebben. Dat was pas 1940, eerste oorlogsjaar. Kerstmis 1942. Ik zat in het gijzelaarskamp. Een paar honderd lotgenoten waren naar huis gegaan, vanwege de Grossmütigkeit des Führers. Uit de loterij had ik een niet getrokken, en bleef zitten. Wij moesten de kiezen wel even op elkaar zetten: met Kerstmis hoor je thuis in je gezin, hoor je als dominee in je gemeente. Er is wel in stilte gevloekt, de opstandigheid maakte menigeen bitter. Maar we hebben in Gestel een onvergetelijke Kerstviering gehad. Niet alleen om het spel van Zoetmulder. Niet alleen om de zang van het mannenkoor. Niet alleen om de sterke kameraadschap. Maar omdat je dieper dan ooit te voren beleefde: er is een verbondenheid in nood, die overstraald en dóórstraald wordt door heilig licht uit Gods liefdehart. Er is een dankbaarheid voor het wonder, dat God zich ook bemoeit met ons in de kampen, hier, ginds, overal...
Kerstmis 1943. Ditmaal was ik óók bij de
vrijgelatenen. Het stelsel der gijzeling werd losgelaten; de heren hadden doeltreffender methoden om het volk te knijpen en angst aan te jagen. Ik heb Kerstmis gevierd „thuis”, met een dankbaar hart. Ik heb in mijn gemeente mogen staan en dariken voor het wonder, dat in diepe wereldnacht en wereldschuw een roep der Liefde wordt gehoord.
Kerstmis ’44. De hongerwinter. De lange troosteloze stoeten van hongerende mannen, vrouwen, kinderen ... daar tussen door ook het schorremorrie, dat nog profiteerde van het leed der massa, dat woekerprijzen vroeg en gapte... Hoe kün je nog Kerstfeest vieren, had iemand gevraagd ... in ’4O. Wat was de wereld van ’4O een idylle, vergeleken bij die van ’44 ... daartussen lagen de Jodenvernietiging, de concentratiekampen, de sluipmoorden, de razzia’s, de hongerdoden ... Het Zuiden was vrij, maar voor ons geen teken ergens van vrijheidsnadering... Ik weet niet, of iemand mij toen gevraagd heeft: kun jij nog Kerstfeest vieren? Misschien waren tallozen te murw gebeukt, om nog de vraag met alle felle hunkering daarin, te stellen ... Ik zou toch geen ander antwoord hebben geweten dan dat van de dankbaarheid.
Nu komt Kerstmis ’45. Dit jaar bracht ook voor ons de bevrijding. Ik moet eerlijk bekennen: als ik de mensen nü, na zeven maanden, zie kankeren en graaien, als ik denk aan alle narigheid van onderlinge naijver en wrok, aan honderdtallen trieste en gemene dingen, dan heb ik moeite om niet bitter te worden: Zijn wij dan nü al weer vergeten, dat wij vijf jaar lang in slavernij hebben gezucht? Ik weet wel. dat is ogenbliksstemming. Maar ik wil mijzelf vanavond nog eens heel scherp inprenten: wat een ontzaglijk gróót ding het is, dat het nazidom verpletterd werd. Terwijl wij de volle zwaarte erkennen van alle na-oorlogse problemen: de morele ontaarding, de narigheid met politieke gevangenen, de zuivering, het onre.cht enz., enz., mag dat ene niet vergeten worden: het nazidom is verslagen, Holland ademt vrij...
En dus... Zie, nu heb ik neiging om te vragen: Zou je nü wel Kerstmis vieren? Kun je het wel? Wordt het nu geen al te makkelijke, dierbare ... sleur?
In de nood, in de nacht, temidden van dood, vervolging, menselijke misdaad en terreur heb ik er oneindig minder moeite mee gehad dan te midden van juichend nationalisme en brave burgerlijkheid, die zo dierbaar centen verdient en zich steunpilaar der maatschappij weet. Wij kunnen alleen Kerstfeest vieren uit dankbaarheid. Niet omdat mijn leven gespaard werd. Niet omdat Holland vrij werd. Niet omdat wij nog mee mogen bouwen aan herstel en vernieuwing al ben ik voor al deze dingen stuk voor stuk intens dankbaar. Maar de dankbaarheid van Kerstmis is van anderen aard. Dan klinkt de prediking: dat nóóit een wereld zo gezonken, een leven zo verknoeid, een tijd zo verdorven kan zijn of God wil zich over dit alles heenbuigen om te redden en behouden. Dat is, meen ik. Kerstmis in alle jaren, en onder alle omstandigheden: er wordt een teken gesteld, er wordt Eén midden in die wereld en haar nood gezonden, die Gods heilige liefde openbaar maakt, die ons oproept tot luisteren, geloven, dienen, en ons op deze weg behoudt.
Naarmate de dankbaarheid voor dit wonder Gods dieper wordt, wordt de opstandigheid feller tegen de bezoedeling, de schending, de ontrechting. Minder dan ooit verdragen wij brave stichtelijkheden en weeë sentimentaliteit... Weet het diep en vast: in dit Europa, met de heugenis van Bergen Belsen en Auschwitz, in deze wereld met de Atoombom en overal de gewetenloosheid in dit „vrije” Holland met verkommerde N.5.8.-kindertjes en zwartehandelaren, komt opnieuw het Teken van Christus geboorte, de roepstem van Gods liefde tot behoud ...
Kerstfeest vieren? Ja ... Uit dankbaarheid voor het Wonder Gods. Waaruit geboren wordt de wil om te dienen. w. B.