Zwanenzang

VAN DR TRAUTVETTER

Neue Wege”, het Zwitserse religieus-socialistische maandblad, is het laatste halfjaar het toneel geweest van een strijd tussen de overtuigde tegenstanders van het communisme en dr H. Kramer, die bij alle critiek op het communisme dit verkoos boven de Anglo-Amerikaanse democratie. De redacteur dr Trautvetter, doordat hij de eis stelde, dat dr Kramer niet meer sou schrijven, werd tot aftreden gedwongen, toen de meerderheid van de „Vrienden van Neue Wege” hem hierin (uit vals verstane democratische overtuiging) niet wilde volgen.

Wij geven hier Trautvetters laatste artikel in het Juli/Aug. nr. van „Neue Wege” verkort weer. Red. Het moet toch eigenlijk niet nodig zijn om er op te wijzen, dat onze afwijzing van het Sowjetsysteem niets te maken heeft met nationale antipathieën. Als er sprake mocht zijn van sympathieën, dan zijn wij uitgesproken naar het Oosten georiënteerd voorzover het gaat om het volk. Wij kennen allen de werkelijke situatie in het Westen en we moeten niet doen alsof deze in Zwitserland anders is dan in Amerika. Het is de kapitalistische werkelijkheid. Vanuit het Evangelie zouden we kunnen zeggen: de werkelijkheid van de zondige mens met zijn egoïsme, met zijn drang naar gewin. De Zwitser of Europeaan, die zich in dit alles verheffen wil boven '’de Amerikaan, kan dit doen, maar wij twijfelen aan het gerechtvaardigd zijn van een dergelijk farizeïsme. Over de dingen, die in onze westerse wereld onze verontwaardiging wekken, moet men ongetwijfeld verontwaardigd zijn. Deze verontwaardiging zal echter des te grotere kracht hebben indien wij de haat tegen het systeem weten vrij te houden van haat tegen de mensen. , „ .

Wat is de werkelijkheid van het Oosten? Die is metterdaad anders dan die van het Westen, er is daar iets gebeurd. Maar dat nieuwe in de wereld van het Oosten is niet, dat het kapitaUsme overwonnen is. Dat heeft men wel geprobeerd, maar en geen propaganda kan dit meer verhullen het is op een mislukking uitgelopen. Het moest wel mislukken, omdat men trachtte zijn doel te bereiken langs de weg van het geweld. De klassenloze maatschappij is in Rusland niet verwerkelijkt. De verschillen tussen rijk en arm zijn gebleven er is thans een nieuwe klasse van bevoorrechten opgekomen. De bloedige klassenstrijd heeft de sociale problemen net zo min opgelost als de volkerenoorlog de internationale problemen uit de weg heeft geruimd. Het resultaat van beide is economische, en nog meer innerlijke verwoesting. En nooit zal het resultaat anders zijn.

Er is evenwel iets nieuws in Rusland te vinden, wat een fundamenteel verschil is tussen het Oosten en het Westen. Dit nieuwe is, dat meri heeft afgerekend met de rechtsstaat, dat de vrijheid afgeschaft is, dat er geen elementaire mensenrechten meer bestaan, geen vrijheid van spreken en persvrijheid is, dat er een geheim justitie- en politieapparaat in het leven geroepen is, hetgeen betekent.

dat er op deze gebieden absolute willekeur heerst, zodat de mensen in het geheim veroordeeld worden, gedeporteerd en gedood kunnen worden; een rechtbank waarop geen beroep mogelijk is. Wanneer men deze staat niet erkent, wordt dit als een misdrijf aangemerkt en als hoogverraad met de dood gestraft. |

[ Wij noemen deze dingen, in de hoop, dat er nog mensen zijn, die verontrust worden door dit terugzinken tot een trap, die men meende overwonnen te hebben, mensen in wie niet alleen nog iets leeft van de gedachten van de Hervorming, maar ook de gedachten van het Nieuw-Testamentische Christendom en van de Profeten en ook diegenen, die nog weten van de rechtsverhoudingen, zoals die eens in Rome heersten of van de klassieke Griekse demo-

De mensheid heeft hier op aarde vele lasten te dragen; ziekte, pijn en dood, maar een Staat zoals ik beschreven heb, is zwaarder te dragen dan enige andere zorg. Want het is erger in de handen van mensen te vallen dan in de hand van God. Onder de indruk van dit alles kunnen wij niet begrijpen hoe een man als prof. Karl Barth kan zeggen, dat voor hem in deze zaak het uur om te spreken en te belijden nog niet gekomen is. (Pfarrer Trautvetter haalt vervolgens enkele passages aan uit de briefwisseling tussen Karl Barth en Emil Brunner over deze vragen.) Het is zeker waar, dat zoals Barth zegt, de Kerk niet gebruikt mag worden om tegen het bolsjewisme te ijveren. Ook wij hebben de kansel hiervan weten te vrijwaren. Maar Karl Barth is niet maar een willekeurige Zwitserse predikant, maar een man op wiens woorden en houding door grote scharen over de gehele wereld gelet wordt en- die nu diep geschokt zijn, omdat zij gehoopt hadden van hem een woord te horen, waaraan zij zich konden vasthouden. Vooral de mensen die zelf een herderlijk ambt vervullen, voor wie de woorden, die van deze vooraanstaande theoloog uitgaan leidinggevend zijn, hadden van hem, die internationale faam bezit en daarom verantwoordelijk is voor brede volksmassa’s, wat anders verwacht.

Wanneer er gegronde angst bestaat, dat een woord tegen het bolsjewisme al te burgerlijk opgevat wordt, dan zal het toch wel niet moeilijk zijn om daaraan een „niet-burgerlijk” woord te verbinden, een sociale boeteprediking aan het adres van de bourgeoisie, die niet misverstaan zou kunnen worden. Thans is een aaneensluiting nodig van allen, die de menselijkheid, de vrijheid en een wereld, waarop vrede heerst, begeren. Wij hebben in deze tijd een ieder de hand te reiken, die zich inzet voor de heiligheid van de mens. (Daartoe rekene men Franco niet, wat wij aan de kerkvorsten van het Vaticaan duidelijk moeten zeggen, voor wij hen, wat we gaarne zouden doen, de hand toesteken») De Zwitser, die vindt, dat hij zijn reine ha,nd niet aan de Amerikaan kan toesteken, omdat er in diens

land nog onderscheid tussen de rassen bestaat, is een farizeeër. Wij moeten vooral niet vergeten, dat wij noch in 1917 noch in 1940 de medewerking van de Amerikanen geweigerd hebben toen het Duitse gevaar ons belaagde. De mens uit het Westen, of het nu een Amerikaan, een Zwitser, een Engelsman of een Fransman is, is in werkelijkheid als mens niet beter en zijn instellingen dragen het stempel van zijn wezen. Op de mens uit het Oosten, die heus even goed is (zo niet beter, omdat hij oorspronkelijker is dan de mens uit het Westen) ligt'echter de druk van iets onmenselijks, wat zijn diepste wezen vreemd is en dat zich Staat noemt, en wat in werkelijkheid een monster is. Dat g_hetverschil tussen het Westen en het Oosten.

Wij hebben niet uit te maken of de zaak waarvoor we spreken, het waard is; ook Karl Barth kan dat niet zeggen. Wij hebben eenvoudig de verantwoording te dragen en de gevolgen op ons te nemen. Of de communisten slechts een kleine minderheid uitmaken, daar komt het bij het systeem dat zij voorstaan niet op aan. Het is het wezen van de terreur, dat door een kleine groep over de meerderheid wordt uitgeoefend. Het spreekt vanzelf, dat ook in het communisme typen te vinden zijn als onder het Hitler-régime: onnozele mensen, psychopaten, figuren die alleen voor de sport leefden en toen in politiek verdwaald zijn, gelukszoekers en gangsternaturen.

Doch ”de meerderheid van het communisme bestaat uit mensen, die eerlijk gel(> ven aan de mythe van het Oostelijk „vaderland van het socialisme” en die van daar hun heil verwachten. Juist om deze mensen is het ons te doen, die waarachtig hongeren naar de gerechtigheid. Het is het ergste van alles, dat we zien, dat deze mensen bedrogen worden. Voor de proletarische massa is het een vreselijke ontnuchtering te moeten erkennen dat er niets gewonnen is. , Wij geven Barth gelijk wanneer hij zegt, dat het woord van de Kerk vanuit een bepaalde situatie geboren moet zijn en niet slechts geldt van abstracte, eeuwig geldende principes. Maar thans is de situatie toch wel zo, dat men min of meer gedwongen wordt te spreken. Moet er gezwegen worden als wij bedenken, wat de dertien mannen van het Kremlin dertig jaar lang reeds hun volk aandoen, wat er gebeurd is met de Halten, Hongaren, Tsjechen en wat weldra over de gehele wereld zal komen? J

Het wordb ons vanuit Je gelederen van de religieussocialLSten vaak verweten, dat wij door een geestelijke strijd tegen Rusland te voeren, het ontbranden van de derde wereldoorlog in de hand werken. Laten wij wat dit aangaat niet vergeten, dat de tweede wereldoorlog juist ontstaan is, doordat men te laat zich durfde uitspreken over de dictatuur van Mussolini en Hitler. Men heeft de waarheid over het wezen en het streven daarvan niet uitgesproken en is aan hun binnenlandse poütiek stilzwijgend voorbijgegaan. De ten hemel schreiende misdaden, die aan de mensen aangedaan zijn in het verlangen om ongebreidelde macht te bezitten, heeft men bedekt door luide zijn bewondering te uiten voor wat Hitler en Mussolini tot stand brachten. De verslapping het zedelijk gevoel was zodanig, dat men de verkrachting van het recht goedpraatte door ae bewondering voor autostrada en stuwdammen. Het iJt van dit alles is de oorlog geweest.

I ~ Tenslotte wUlen wij nogmaals iets zeggen over de rol van de Verenigde Staten. Het is een woord, waarmee wij riskeren ergernis te verwekken, want het is bij ons mode geworden om over Amerika met aanmatigende geringschatting te spreken. Wij spreken echter als onze diepe overtuiging uit, dat het God behaagd heeft, om dit Amerika met al zijn fouten, ondeugden en innerlijke gevaren, een grote rol in de geschiedenis te doen spelen. Wij hopen dat dit land ons de vrede en de vrijheid zal brengen. De in Zwitserland even populaire als ondoordachte neutraliteit met de leuze „noch Oost noch West” is volkomen irreëel. Bovendien is dit farizeïsch en belachelijk aanmatigend. Wij Europeanen hebben zeker iets wat Amerika niet bezit. Maar we kunnen ons zelf niet meer helpen, en dat niet alleen materieel doch ook geestelijk niet, want Amerika bezit ook iets of dat nu aa,ngenaam is voor onze Europese hoogmoed of niet wat wij niet hebben, en wel innerUjke waarden. Het is een beschikking van de Voorzienigheid geweest, dat de idee der gewetensvrijheid vanuit Genève over Schotland, Engeland en Holland met de Pilgrimfathers naar de nieuwe wereld is gegaan, om daar een vaderland te st’chten. Het iwlationisme is niet naar Gods wil; en dit pldt niet alleen voor Amerika, maar in nog grotere mate voor ons. De beste Amerikanen zijn zich hiervan reeds lang bewust en zij hebben voor de gemeenschappelijke vrijheid lichtende voorbeelden van solidariteit gegeven. |

Het gaat bovenal om het wederoprichten van de in het fascisme, in het bolsjewisme en het antisemitisme vernietigde idee der menselijkheid. Wi] stellen onze hoop op Amerika, omdat daar :n weerwil van alle fouten, het onsterfelijke zaad der vrijheid in de bodem aanwezig is. En steeds weer zal dit ontkiemen. Waar evenwel slavernij heerst, daar is de dood.

nog dansen, hebben niet die strijd vergeten, die zij hebben beleefd. Nooit zullen zij die vergeten en in hun hart hunkeren zij ernaar de vruchten mee te oogsten. Ik heb een jongeman gesproken, die tegen me zei; „In de oorlog was het veel beter dan nu, toen voelde je, dat je meedeed.” Het is dit verheerlijken van die periode van jammer en ellende, dat vaste voet krijgt en*het pessimisme en de desillusies verstevigt.

Wat moet hiertegen worden gedaan? Het is moeilijk, hierop een af doend antwoord te geven. In de eerste plaats zal aandacht aan deze jongeren moeten worden geschonken en zal hun hulp verleend moeten worden bij het kiezen en vinden van een taak, waardoor zij iets kunnen beleven, van wat zij toen doorleefden. Laat men niet angstig zijn, hen op verantwoordelijke plaatsen te stellen. Zij hebben getoond, dat

zij verantwoordelijkheid op zich hebhen durven laden, iets, wat vele ouderen hebben nagelaten. Zij hebben zich het vertrouwen waardig getoond. Hier moet gehandeld worden, wil ons land niet een tijd tegemoet gaan van slapheid en Jan Saliegeest, want deze jeugd is de hoop voor de toekomst. De wil bij de jongeren is er zeker nog. Het is echter zaak, deze wil te doen uitlaaien tot wat eens hun streven werd: eien daad. Niet de kamergeleerdheid zij voor hen weggelegd, maar het werk zelf. Laat het zo zijn, dat de jeugd het enthousiasme en de ouderen de ervaring leveren en dat de jongeren waken voor verslapping en de ouderen voor fanatisme. Dit is zeker nog mogelijk. Dan zal ons land sneller genezen, doordat een van de redenen van de arbeidsmoeheid zal zijn opgelost.

J. KLOOSTERMAN.