Leestafelnieuws

Dr A. van Riemen: De zedelijke waardering van de arbeid In het Industrlallsme, uitgave "Van Gorciun, Assen 1950. Prijs ƒ 6,50 ingenaaid, ƒ 7,90 gebonden. We hebben dit proefschidft van dr A. van Biemen, directeur van „Bentveld” bij gelegenheid van zijn verschijning uitvoerig besproken (15-7-’5O). Het is thans in de handel verschenen. Ik hoop van harte, dat het veel lezers zal bereiken en hen aan ’t denken zal zetten over een van de meest centrale problemen van onze samenleving.

Gerrit Kouwenaar: 19-Nu, uitgave De Bezige Bij, Amsterdam 1950, 230 blz. / 6,90 gebonden. Deze roman is een eersteling en als zodanig ongetwijfeld een verdienstelijk stuk werk. Daarenboven heeft deze roman een min of meer programmatisch karakter. De stijl rekent af met de zgn. .mooischrijverij” van de meeste Nederlandse romanauteurs.

Kouwenaar schrijft in korrelige zinnen, bewust antiaesthetisch. De roman is anti-psychologisch, hoe vreemd dat ook üjkt voor een roman, opgebouwd uit twee fragmenten. Ten slotte is „de tijd” van de roman onconventioneel. Telkens wordt de chronologische volgorde der feiten onderbroken. Dit alles maakt deze roman tot een belangwekkende proefneming, maar nog niet tot een waardevol boek; integendeel: men merkt teveel de opzet. Het verhaal is overigens aangrijpend genoeg; een oorspronkelijke verwerking van twee geheel tegengestelde reeksen oorlogsherinneringen, in twee personen belichaamd. Ik wens deze Schr. van wie we wel meer zullen horen, twee dingen toe: een technische vaardigheid, die verscholen blijft achter de bezetenheid van de verteller en de moed om zijn bewogenheid niet te camoufleren achter hard cynisme. De waarhjk grote roman is niet „knap”, is niet ,Jiard”, maar ontroert, zonder sentimenteel te zijn.

Dr J. Presser: De Tachtigjarige oorlog. Met medewerking van prof. dr J. Romein, dr A. C. J. de Vrankrijker, dr R. E. J. Weber, dr J. W. ■Wijn. Uitgave Elsevier Amsterdam. Brussel 1948, 334 blz.

De derde druk is van 1948. Men kent de geschiedenis van dit boek: hoe het in 1941 uitkwam, op naam van B. W. Schaper, hoe het gedurende de oorlog door velen gelezen werd, niet zonder bijbedoeling, en hoe na de oorlog de ware auteur opdook, die het boek „in dankbaarheid en vriendschap” opdroeg aan het echtpaar Schaper. De geschiedenis is te aardig om niet over te vertellen, maar ik wilde daarnaast het boek zelf van harte aanbevelen: de kennis der vaderlandse geschiedenis is niet onze nationaal-sterkste kant en dat is werkelijk jammer; niet allereerst om de zgn. lessen der historie: persoonlijk geloof ik er niets van, dat de geschiedenis zich herhaalt, maar veeleer, om ons zelf te verstaan; om te weten „wat is” uit de kennis van „hoe het zo geworden is”. Ik zie de eminente verdienste van dit boek vooral hierin, dat het op een uitmuntende wijze her-vertelt, wat in een onoverzienbare massa van historische uitgaven verspreid ligt. Ge moet dit compilatie-werk niet gering achten, vooral niet wanneer het gebeurt met zoveel originahteit van visie als Presser nu eenmaal bezit. Ge herkent er de schrijver van „Napoleon ’ en „Amerika” in: zijn liefde voor het schilderachtig detail: zijn open oog voor de verschuivingen m de economische onderbouw, zijn jongensachtig gemis aan eerbied voor gevestigde reputaties; zijn welhaast fanatieke democratische gezindheid. Men kan over details twisten; het is hier de plaats niet. Als eerste uitvoerige inleiding voor een modern mens op de 80-jarige oorlog zij dit boek van harte aanbevolen.

Dr H. Olsen: Bij ’s levens grootste stap, de problemen van liefde en huwelijk in het licht van deze tijd. Voor Nederland bewerkt door dra Amy van Marken en ingeleid door prof. dr G. A. van Rijnberk. Uitgave A. G. Schoonderbeek, Laren z. j. (1950?)

Het zoveelste boek ter voorlichting in het sexuele leven. Deskundigen verzekeren ons, dat het werk van deze Deense geleerde een zeer vooraanstaande plaats inneemt in de wereldliteratuur op dit gebied. Ik kan dat niet beoordelen; wel kan ik verzekeren, dat het boek zeer duidelijk en zeer uitvoerig is en een prettig aandoende zakelijke toon heeft. Dat er op het gebied /van het sexuele leven een erge nood heerst, lijkt me niet voor bestrijding vatbaar. Dat men daarbij zoals in dit boek (en in de inleiding van prof. V. Rijnberk) maar weer rustig de schuld aan de christelijke kerken geeft, lijkt me nog steeds een gruwelijke eenzijdigheid, hoewel ik bereid ben te erkennen, dat de leer en praktijk van het historisch Christendom vaak te zeer en te ongenuanceerd de zonde met het sexuele leven in verband hebben gebracht. Of boeken als dit van dr Olsen de uitredding kunnen brengen, betwijfel ik. Dr Olsen is medicus en bioloog en hij heeft ons veel te leren; het sexuele speelt zich nu eenmaal af op het biologische vlak, maar daar niet alleen; het is ook een psychologisch feit en wat

dr eisen daarover meedeelt, is eigenlijk reeds onvoldoende; maar het belangrijkste komt nog: het gaat ons cultureel, zedelijk en religieus leven aan. Dr Olsen zal het niet ontkennen. Integendeel, hier en daar wijst hij er op, maar dan is zijn voorlichting ook ten enenmale onvoldoende. Dit boek is dik en duur. Ik had graag heel wat biologische details gemist, maar wat dieper inzicht in de historische, zedelijke en psychologische waarden, die op het spel staan. Bv. dr Olsen zegt uitmuntende dingen over de voorlichting, maar de betekenis van het schaamtegevoel ontgaat hem. Typisch is ook, dat hij niet van oordeel schijnt te zijn, dat kennis soms kan schaden en zo is het voortdurend; de eigenlijke diepte, waar de sexuele nood ontstaat, wordt door dit boek niet bereikt. Maar wie een gedetailleerde, beschaafd geschreven inleiding van node heeft, kan ik dit boek aanraden onder het hierboven genoemde voorbehoud. J- G- B.

Graham Greene: Reis zonder kaarten. „Contact”, Amsterdam, 1950, 245 blz. / 4,90.

Een verhaal van een reis door Liberia en omgeving. De westerling, critisch over zijn eigen westen, ondergaat de demonie van het oerwoud en hij stelt ons voor dat huiveringwekkende land op indringende wijze. Hij maakt de afstand tussen hen en ons voelbaar. Schuld van Europa begeleidt hem langs de bospaden, ook waar het niet gezegd wordt. Het boek is vermoeiend als de reis zelf. Vanwege de eentonigheid, die zelfs de scherpe waarnemer van het menselijk hart, die Greene is, niet kan wegwerken. Het boek is intussen een signaal: hier geen triomfantelijke overwinningsverhalen uit een vorige periode, toen Europa zeker van zijn zaak was. Hier alleen een heenwijzing naar een ver en nog slapend werelddeel. Het laatste werelddeel, dat nog niet wakker is. Maar als ’t wakker wordt, dan kunnen wij uit Greene geen geruststellingen putten!

Albert Zoller: Twaalf jaar bij Hitler. Daamen, Den Haag, 1950, 254 blz.

Zoller, een Fransman, die als kapitein in het Amerikaanse leger dient, heeft als bijzondere taak gehad het verhoren van gevangenen. Hier geeft hij in de ik-vorm van de ondervraagde persoon gehouden, verslag van wat een der secretaressen van Hitler hem verte.de. Zij had 12 jaar haar meester gediend. Is het beeld van Hitler, dat voor ons oprijst, nieuw? Neen. Zeker, sommige details wisten wij niet. De meeste konden wij wel vermoeden. Zij completeren ons beeld.

Iniussen, hoe griezelig-fascinerend het ook altijd weer is, om over Hitler te lezen, hier duiken steeds vragen op, of men dit wel mag lezen. Mededelingen van een vrouw, die Hitler misdadiger genoemd op menige bladzijde twaalf jaar dient. Haar roerselen komen niet aan het licht. Een verholen sympathie voor Hitler kan men bemerken, ook al wordt hij zeer kras afgewezen. L. H. R.

F. Reddingius—Salomonson. Een weg tot Nietzsche. Uitgave. Servire, Den Haag, 1950, 368 blz. geb. ƒ 7,90.

Mevr. Reddingius heeft zich met grote toewijding en een sterke behoefte om met het hart te verstaan, zich verdiept in Nietzsche, en het resultaat ligt voor ons in een warm geschreven, wel verzorgd boek. De eerste 90 bladzijden handelen over de persoonlijke lotgevallen enerzijds begrijpelijk en noodzakelijk, waar het leven en dat van N. wel heel innig samenhangen met zijn denkbeelden, anderzijds wel wat breed uitgesponnen, met name de verhouding tot Lou Salomé en de betekenis daarvan. Het tweede deel geeft dan de ontwikkeling van Nietzsche’s denkbeelden in de loop van zijn leven; het derde een afzonderlijke behandeling en interpretatie van de centrale punten. Alles geschreven in een warme toon van iemand die met het hart wil begrijpen bijna zou ik zeggen: met een moederlijke liefde, die ook weet te critiseren, maar eerst wil in- en meevoelen; geargumenteerd met veel citaten en toch overzichtelijk.

Met bewondering en dankbaarheid heb ik het boek gelezen, dat nadrukkelijk niet meer dan een weg tot Nietzsche wil zijn. Ik mag, juist ter wille van deze duidelijk gekozen beperking, dus niet als bezwaar aanvoeren, dat over de werking van N. in Europa niet in het bizonder wordt gesproken noch over de mythe-Nietzsche, die zich heeft gevormd. Wel mag ik uiting geven aan een bezwaar, dat bij de lezing van het derde deel telkens weer op dook. Daar geeft de schr. haór interpretatie van N., telkens met de daartoe strekkende bewijzen, en tracht ondanks grote innerlijke spanningen en tegenspraak tot een 'soort einheitlich beeld te komen. Ik durf haar „beeld” niet te bestrijden, heb voor mijzelf al sinds de jaren dat ik mij intensief met N. bezig hield, het gevoel: het lukt niet, deze figuur Is te zeer innerlijk gespleten, en móet zichzelf wel telkens tegenspreken zonder tot een verzoening te kunnen komen. Mevr. R. interpreteert N. overwegend idealistisch ik ontken niet, dat dit element zeer sterk is, zeg alleen: het tegendeel is er niet minder.

Een ander bezwaar: Mevr. R. snijdt wel eens pro-

blemen aan, waarmee ze ons laat zitten. Zo bijv. het probleem Nietzsche-Pascal (dat zij daarbij een vlegelachtige uitspraak van de nationaal-socialist Wiirzburg citeert blz. 201 —is jammer); een dieper ingaan op dit probleem zou boeiend genoeg kunnen zijn; wat er nu staat, wekt alleen maar verkeerde voorstellingen.

Overigens; het blijft een boeiend en belangrijk boek. W. B.

Bentveldnieuws

Arbeiders Gemeenschap der Woodbrookers. Ledenoonferentle en jaarvergadering op 17 en 18 Februari a.s. te Bentveld.

I>e leden der A. G., de oude getrouwen zo goed als de jongeren, verwachten wij op dit weekend In Bentveld. Het is goed en nodig dg geestelijke en de materiële situatie van ons werk in de vertrouwde kring tesamen ernstig onder de ogen te zien.

Als thema voor de conferentie kozen wij na ampel beraad ditmaal: noodzaak en bezwaren van geloofsformulering.

Zaterdagavond zal dr J. de Graaf (Haarlem) de ibezwaren toelichten. Zondagmorgen hoopt N. Stufkens (de Bilt) over de noodzaak te spreken. Aankomst Zaterdag tussen 17 en 18 uur. Om 18 uur is er een broodmaaltijd. Vertrek Zondag 18 Februari na de broodmaaltijd, te + 19 uur.

Jaarvergadëring van de A. G. der Woodbrookers, Zondag 18 Februari te Bentveld om 14.30 uur. Kosten van de gehele weekend-conferentie: naar draagkracht ƒ 4,—, ƒ 5,— of ƒ 6,— p.p., voor echtparen respectievelijk ƒ 8,—, ƒ 9,— of ƒ 10,—. Opgaven voor deelname aan de conferentie of alleen de jaarvergadering, ontving ik graag vóór 10 Februari a.s. Adres: Admin. A. G. der Woodbrookers, Bentveldseweg 3, Bentveld.

De secretaris, A. VAN BIEMEN

Vormingscentrum

Conferentie op den Alerdinck te Heino, voor predikanten, diakenen, kerkvoogden en belangstellenden op 24 en 25 Januari 1951 over het onderwerp:

Wat verandert er in kerk en gemeente bij invoering van de nieuwe kerkorde?

Leider: ds J. J. Poldervaart, Nijverdal. Kosten: ƒ 6 per peisoon.

Verschillende veranderingen, die de practijk zal opleveren, wil ds J. J. Poldervaart, die als Synodelid de behandeling van de kerkorde van nabij heeft meegemaakt, bespreken.

Maar andere vragen resten dan nog. Hoe zal de nieuwe kerkorde van geestelijke betekenis kunnen worden voor onze kerk?

Over deze nieuwe kansen van onze kerk zal Ds H. de Boer, Zwolle, spreken en daarbij deze dingen juist met het oog op Overijsel behandelen.

PROGRAMMA

Woensdagavond: „Wat verandert er practisch bij Invoering van de nieuwe kerkorde?”, ds J. J. Poldervaart.

Donderdagmorgen: „Hoe zal ons gemeenteieven en het provinciaal kerkeiijk leven veranderen?”, ds H. de Boer.

Donderdagmiddag: Voorzetting van het gesprek en cortclusies.

Aankomst deelnemers: Woensdag plm. 17 uur. Vertrek deelnemers: Donderdag plm. 17 uur.

Aanmelden vóór 21 Januari a.s. bij: Directie „Den Aierdinck”, Laag-Zuthem (tel. K 5205-201) met opgave van tijd van aankomst en tijd van vertrek. Maakt men een gedeelte van de conferentie mw, dan is men een evenredig deel van de conferentieprijs verschuldigd. ★

Woord en Wereld

Ds Kr. strijd behandelt in 3 lezingen voor „Woord en Wereld” in haar gebouw Mauritskade 98, Amsterdam Oost:

„Het communisme als uitdaging aan het christendom”

op Donderdag 8, 15 en 22 Feebruari, 8 uur. a. Hoe is Sowjet-Rusland geworden tot wat het is?

b. Uit welk geestelijk geheel leeft het? c. Wat is het antwoord van het levende christendom op de uitdaging van het communisme? Een deelnemerskaart voor de gehele cursus wordt toegezonden na ontvangst van ƒ 1,— op postgiro 317901 of gemeentegiro W 6098 t/n Comm. „Woord en Wereld”, Mauritskade 98, Amsterdam Oost.

WAGENINGEN. Onderwijzer vraagt per 15 Februari of later kamer met volledig pension. Brieven onder no. A 931 aan N.V. De Arbeiderspers, Hekelveld 15, A’dam.

OC AROeiOfRSPEftS A'OAW