V Psalm 24

ONAFHANKELIJK WEEKBLAD VOOR EVANGELIE 'EN SOCIALISME VERSCHIJNT 50 MAAL PER JAAR _ SOSTE JAARGANG VAN „DE BLIJDE WERELD”

Zaterdag'29 Maart 1952 Nr 26

Redactie:

ds J. J. Buskes Jr ds L. H. Ruitenberg dr J. G. Bomhoff Redactie-Secr.:

Roerstraat 48® Amsterdam-Zuid

Telefoon 24386 p/a dr J. G. Bomhoff

Vaste medewerking van

prof. dr W. Banning J. Hulsebosch H. van Veen

dr M. V. d. Voet

ds H. J. de Wijs Mej. dr M. H. v. d. Zeyde e.a.

perjaarfS, ; haVjaar f 2,75; kwartaalf I,soplus f 0,15 incasso. Losse nrsfo,ls; Postgiro 21876; Gem. giro V 4500; Adm. N. V. De Arbeiderspers, Hekelveld 15, Amsterdam-C; Postbus 800

EEN GESCHENK f DAT HUIVEREN DOET

Wie in de Boekenweek voor een bepaald bedrag aan Nederlandse boeken kocht, kreeg een geschenk mee naar huis. Om te lezen en om te raden, wie het schreef.

„Insecten in plastic” heette ditmaal de novelle van de onbekende schrijver of schrijfster. Een vreemde titel, die niet direct tot lezen noopt. Evenmin als het feit, dat een cadeau de drang om het ter hand te nemen niet verhevigt.

Intussen: ik heb het gelezen. Het is een geschenk, dat huiveren doet. Want op een verrassende, buitenpolitieke wijze laat het de lezer zien, wat het betekent in een totalitair regime te leven. Het verrassende is gelegen in het feit, dat er geen enkele politieke kwestie in het boekje wordt behandeld. Het gaat over een kunstcriticus, die geroepen wordt om zijn oordeel over een schilderij te geven. Hij vindt dat schilderij afschuwelijk en zegt dat ook. Maar de man, die het hem vraagt, Richard, eist, dat hij het mooi vindt. Het schijnt in het algemeen belang te zijn, dat dit schilderij mooi gevonden wordt. De criticus wordt gevangen gehouden. Hij wordt lichamelijk niet mishandeld, o neen. Maar het licht moet in de witte cel blijven branden, zodat het tijdsbegrip vervaagt. Hij krijgt zijn eten en zijn drinken. En verder moet hij dat schilderij zien. Af en toe komt Richard horen, hoe het er mee staat. Hij spreekt hem vriendelijk, maar vastberaden toe. Hij vraagt hem, waarom hij eigenlijk volhoudt. ledereen vindt het toch mooi. Voor wie is hij eigenlijk martelaar. Zal hij het beter weten dan ieder ander? De criticus verweert zich. Hij kan niet ja zeggen vanwege zijn geweten. Maar wat is zijn geweten? Hij kan niet ja zeggen, omdat God van hem wil dat hij standvastig blijft. Maar wie is God? vraagt hij, die nooit zoveel aan de godsdienst deed. Ten slotte geeft hij zich gewonnen. Hij heeft verklaard, dat-het een mooi schilderij is. Ja, hij is zelfs niet oneerlijk daarbij geweest. Hij heeft inderdaad elementen gevonden, waardoor hij kon zeggen, wat van hem begeerd werd.

Het ~insecten in plastic” is een uitbeelding van het zielkundig proces dat gehanteerd wordt door hen, die het volk willen bevrijden ten koste van de mens. De waarheid staat vast. Er is geen tomen aan Zij is bewijsbaar, dus mag men eisen zich er aan te houden. Nu zal men vragen wat het er toe doet of men een bepaald schilderij mooi dan wel lelijk vindt. Men kan nooit weten, wat het er toe doet. Dat wordt hogerop uitgemaakt. En dan komen de redenering, de beïnvloedingen, de twijfelingen, de verleidingen. De weerstanden van de enkele mens breken een voor een Ten slotte Is hij Ingesponnen. Ingesponnen In de wetenschappelijke, onbetwijfelbare voor allen gelijke waarheid. Een afwijkende mening is erger dan een zonde. Want voor een zonde Is vergeving. Maar een afwijkende mening is een misdaad, die om verdelging vraagt

ik wil, na lezing van dit boekje oFtwee dingen wijzen. ’

Ten eerste; er gaat geen dae voorbli of aan socialisten wordt voorgehouden dat zij vermooSSi én door naar staatssocialisme te drijven bereiken zullen, wat hier in , Insecten ik nlasSc” voor ogen gesteld wordt. Ik wist het al wel maar thans weet ik het vooHoed dat dit’ niet alleen een betreurenswaardige misvatting, maar een uiterst laakbare laster is Want dit is het nu juist, wat wij willen tegenhouden, nl. dat de mens vermorzeld wordt. Het gif sluipt aan op ons en menigeen weet niet direct een antwoord wanneer zo vlotweg gezegd wordt, dat de démocratische socialisten de wegbereiders voor een stelsel, dat de geesteliike tvïannï brengt. Wie dit geschenk gelezen heeft weet dat het ons er jÜït om SSat tyrannie niet zal komen STk dat St ons veel denkkracht, veel fantasie zal kosten om er voor te zorgen, dat allerlei ordeningen, die wij toejuichen, steeds terwüle van die mens geschieden

Ten tweede: wij moeten om ons heen

zien en ontdekken, dat in onze cultuur, nog voor een deel door het kapitalisme bepaald, in sommige opzichten zelfs nog middeleeuws, de tyrannie over de mens evenzeer bestaat. Ik denk aan de honderdjarige geschiedenis van de socialistische beweging, die de broodroof als een wezenlijke vijand heeft ontmoet. En wat was broodroof anders, dan een poging tot een overweldiging van de mens. Het kapitalisme met zijn maatstaf-van-het-geld maakte, dat zeer velen niet durfden protesteren uit vrees voor honger. En men conformeerde zich met de officiële mening. Zeker, men conformeerde zich vaak te spoedig. Onze opvoeding immers was wel geschikt voor de vorming van het intellect, maar niet van een zekere moed. Hoe zal men moedige mensen krijgen, wanneer men de kinderen niet leert dat zij tot vrije mensen geschapen zijn en ze liever tuchtigt dan leidt. Ze liever een gezags-hiërarchie inprent dan wezenlijke eerbied leert? Daarom, èn omdat het niet geleerd werd èn omdat het kapitalisme de neiging had om grote massa’s in afhankelijkheid te laten en ze daardoor gemakkelijker te laten gehoorzamen, daardoor is in onze cultuur nog zo weinig sprake van werkelijke vrijheid. En daarom is de verovering van maatschappelijke vrijheid voorwaarde tot de ware ontplooiing van het mens-zijn. Maatschappelijke vrijheid, voor de mens, die tot deze vrijheid gevormd zal worden.

Daarom zijn de onderwijsproblemen voor socialisten ook steeds zo belangrijk geweest. En daarom is de Partij van de Arbeid de enige partij, die zich uitdrukkelijk en uitvoerig bezighoudt, in congres en geschriften, met het moeilijke vraagstuk van de vorming tot mens. Daarom behoorden niet alleen A. H. Gerhardt, maar ook v. d. Leeuw en Kohnstamm tot deze beweging. „Insecten in plastic” is géén politiek geschrift. Het woord communisme, noch het woord democratie komt er in voor. Maar het is wél een geschrift, dat ons opnieuw leert, waar onze eigenlijke verantwoordelijkheid ligt. En het brengt aan het licht, waarom wij democratische socialisten zijn. Hierom, omdat wij de maatschappelijke voorwaarden willen vervullen, waardoor de tyrannie over de mens in het kapitalisme gelegen, ophoudt en om ervoor te waken, dat de mens niet in handen valt van andere tyrannen. En om de weg zo te banen, dat wij dieper, breder denken over wat nodig is voor de ontplooiing van het ware menszijn. Komt dat laatste er niet bij, dan is alle socialisme alleen maar maatschappelijk ingenieurswerk. Met het gevaar, dat de mens vergeten wordt.

Ik ducht dat gevaar niet. Want het socialisme is als beweging geboren uit het verzet tegen dat gevaar. l. H. R.