de eerste in smakeloosheden ontaarde, de andere in barbarismus terugzonken. Een der laatste voorvechters van vrijheid des geestes op den bodem der wetenschap, Galileo Galilei, staat daar als een schitterend, doch vreeselijk bewijs, tot in welken graad het der hierarchie toenmaals gelukt was de beweging des geestes op alle gebied van wetenschap en leven met schrik te vervullèn, en hoe zij het wagen kon de meest in het oog loopende waarheid in het aangezigt te slaan; ja, hoe zij een tijd lang reden kon hebben te gelooven dat het haar mogelijk zijn zou der christelijke menschheid voor te schrijven, wat deze niet alleen in godsdienstzaken , maar ook op alle ander gebied van menschelijk 'neten al of niet voor waar te houden had. In verband met haar zochten de vorsten hunne volken door vermakelijkheden, schouwspelen en gepatenteerde zedeloosheid voor het verlies van het edelste menschenregt schadeloos te stellen en tevens onschadelijk te maken. De natie werd planmatig gedemoraliseerd; met welk een gevolg, daarvan geven de tegenwoordige toestanden, ten minste in Beneden-Italië, een maar al te sprekend bewijs. Wie ooit in de gelegenheid is geweest het volk- en familieleven in den Kerkelijken Staat en in het voormalige koningrijk der Beide Siciliën met een onbevooroordeeld oog gade slaan, zal de treurige zaak niet kunnen loochenen, dat bij de bevolking van deze landen de godsdienstig-zedelijke bodem geheel verloren is gegaan; wie de historische ontwikkeling der tegenwoordigen toestanden zorgvuldig nagaat, zonder een geest voor TJltramontaansche belangen en sympathiën mede te brengen , kan even zoo min ontkennen, dat deze hunne hoofdbronnen in het systematisch afsluitingsstelsel tegen de frissche beweging van den geest vinden, zoo als die in kerkelijk en politiek opzigt door de pausen en de koningen van Napels sedert eeuwen met ijzeren consequentie is uitgeoefend. Waar nog vóór vijftien jaren de spoorweg voor eene vloekwaardige duivelsche uitvinding van den tijdgeest werd verklaard, het onderwijs in de aardrijkskunde verboden , het stelsel van Copernicus als de meening van enkele philosophen in een volksleesboek werd voorgesteld, daar mag men zich niet verwonderen over de vruchten, welke een driehonderdjarig stelsel van logen en bedrog gedragen hebben.