saris van een particulier bedrijf, ook wel de direc'eurgeneraal van een staatsbedrijf, zoekt zich zijn jonge medewerkers uit naar hun heele persoonlijkheid. Het gaat vaas op vlotte manier: de studeerende zoon brengt studiekameraden mee voor een weekeinde, spor'kameraden van zoon of dochter komen aan huis, de vader houdt zijn oogen- open, neemt dezen en genen eens apart en bij een cigaret en een glas wijn wordt de komende man gepeild. Als geheel geen kwade manier, maar te eenzijdig, bepaalt zich in den regel tot jongelui, die zelf al tot de bovenlaag behooren versch bloed brengt de me toode niet.

Dat doen de andere twee wel, die halen uit de onbekende massa de veelbelovenden op, helpen hen bij den beroemden eersten stap, den toegang tot middelbare sd.iool en hoogeschool. Ik bedoel de familiebeurzen en de rijksbeurzen.

Familiebeurzen hebben wij in allerlei gewesten van ons land, vele in Friesland. Een geslaagd man in den ouden tijd izette een som geld vast om tot in eeuwigheid leek het wel den begaafdsten uit zijn gesladh;, meest een afstammeling van hemzelf, voort te helpen. U ziet, weer een aristocratisch principe, evenals zoo pas: de eeis e selectie berustte op het persoonlijke inzicht, de tweede in hoofdzaak op de erfelijkheid: er wordt aangenomen, dat in de nakomelingschap de goede kwalitei en van den stichter voortlCven ,(het moet een man van intellect .gewees: zijn, anders had hij geen studiebeurs gesticht) en om de zooveel jaren werd uit hen de intelligentste uitgezocht en verder geholpen. Op zichzelf een aardig idee, ook om deze reden, d.at afgezak en 'het weer ops.ijgen mogelijk gemaakt wordt. Maar hier is het nadeel al heel in het oog loopend ihet aantal sollicitanten was meestal klein neergaande lijnen van oude geslachten hebben neiging om uit te sterven de beste uit zoo’n kleine groep is licht slechter dan velen uit de .groote volksmassa, die niet in aanmerking komen.

Staatsbeurzen hebben dit nadeel niet, hier staat de mededinging voor iedereen open. Hier was vroeger de zwakke plek het college, dat de uitlezing verrichtte, veelal een regentengroep met naast de voorKleelen ook de groote nadeelen van alle regenten werk, die ik hier nie. behoef op te sommen; de geschiedeniis van ons land in de laa ste twee, drie eeuwen heeft ze voldoende blootgeleg'd.

Zoo komen wij aan den overkant, bij de democratische methode. Zoo eene heeft in onzen kring geen goeden naam en terecht, wij mogen nu zielsblij zijn, d=t we ze kwijt zijn. Maar toen zij opkwam, hier als op ander gebied, was ze een gezonde reactie op de oude aristocratische me ihoden, vooral op den steun aan begaafden door regentencolleges., verleend naar eigen patriarchaal inzicht. Dat paste bij den stijl rvan het exclusieve liberalisme, dat moest in den nieuwen democratischen tijd anders worden. Voortaan werden de staatsbeurzen en andere, er kwamen b.v. ook siadsbeurzen, uitgedeeld naar vaste rege'.s, mi objectieve normen, pun.enlijsljes bijvoorbeeld, die men stelde, dat op alle scholen en voor alle jongens, gelijkwaardig waren en die bovendien beschouwd werden als maat voor de waarde der heele persoonlijkheid. Het is wel goed, ons deze dingen nog eens even in het geheugen te halen het lijkt zoo oneindig lang geleden en het is toch nog maar weinige jaren 'her, dat wij dit algemeen .aanvaarden als eerlijk en doelmatig. Stel u toch even voor: het gaat hier om een uitlefeing, die de meest begaa.den ui: de 'groote volksklasse toegang gaf tot academische stu.die, daarmee tot de leidende posities in wetenschap en volksbestuur en partijbenoemingen zorgden dan later, dat de zoo begunstigden ook die leidende posities bereikten. En dat tenslotte op puntenlijsijes! Alsof cijfers voor „vorderingen” in kennis ook een maat kunnen zijn voor de groote eigenschappen van werkelijke leiders op eenig gebied: moed, eerlijkheid, oorspronkelijkheid, kunstzin, menschenkennis, scheppende kracht vooral. Alle re.spect voor de goede bedoelingen van de nieuwe selectiemethode, alle waardeering ook voor de opruiming van de nadoelen der vorilgen: persoonlijke voorkeur op vaak niet zeer nobele gronden, .bevoordeeling van de vriendjes, geringe neiging om de jongens uit de werkelijke volksklasse de hand 'oe te steken de nieuwe wijze van uitlezing bracht tastbare voordeelen, die wij zeker moeten behouden, maar het nadeel ligt er duimen dik op, ze was no'g veel meer schrielverstandelijk dan één der andere. Gaan wij dit bezwaar radicaal overwinnen, vereenigen wü het totalitaire van de eerste drie methoden met de algemeenheid en billijkheid ivan deze vierde, dan kan er iets goeds tot stand komen, dan mogen wij erop rekenen, dat in de toekomst de meest

begaafden uit 'het geheele volk iden weg vrij vinden voor een harmonische ontwikkeling naar eigen aard.

U ziet, het is gegaan zooals ik zeide, de analyse van de verschillende oude methoden heeft onmiddellijk geleid tot de synthese van een nieuwe. En het nationaal-socialisme zou niet zichzelf geweest zijn, zelf syn hese van aristocratisch naiionalisme en goed volksch socialisme, als het deze synthese niet metterdaad ter hand had genomen. Dat is gebeurd al heel spoedig, nadat he' voor het eer't aan de macht kwam. De Langeroarckstudie heeft daar in den bovengeschetS'.en geest een geheel nieuwen weg gevonden om de begaafdste jongens (sedert ook meisjes) uit de onbemiddelde bevolking den weg te openen tot studie aan vakscholen en universiteiten.

De Langemarckmethode heeft met onze democratie de eerlijkheid en onpartijdigheid gemeen: de oproep richt zich tot allen, die studiegesd.iiktheid en studiebageerte meenen te voelen, en de uitlezing geschiedt zonder eenige persoonlijke voorkeur, naar algemeene normen. Maar die normen hebben niet alleen betrekking op de verstandelijke eigenschappen, men eischt van den candidaat ook lichamelijke geschiktheid, gezondheid en erfgezondheid, moed en kameraadschap, gevoel en fantasie. Dezen krans van eigenschappen ontdekt men niet met enkel een schriftelijk of mondeling examen, ook niet door intelligentie ests daarvoor is het noodig, dat de heele persoonlijkheid zich kan openbaren op de eenige manier, waarop een menschelijke persoonlijkheid zich geheel openbaart: in wisselwerking met een grootere groep andere menschen. Daarom worden, na een voorschifting, de ietsbelovende candidaten eenige dagen in een kamp ,:amengebracht met eenige vakkundiigen op verschillend gebied en met elkaar. Zij hebben daar zooveel mogelijik een volledige samenleving: zij eten en slapen er samen, worden medisch gekeurd, doen samen aan sport, vieren samen feest worden ook uitvoerig en diepgaand verstandelijk onderzocht. Hun gedrag in alle levensomstandigheden kan men natuurlijk ,in enkele dagen niet .e weten komen, de onthullingen, die ziekte en levensgevaar over het wezen van een mensch brengen, blijven in den regel uit , eenhgszins kan men ize vervangen door een op;ettelijke moedproef, die vaak afdoend uitsluitsel geeft. Als een jonge man daarbij tekort schiet valt hij onherroepelijk af, evenzoo als hij in gezondheid te kort schiet, evenzoo als 'hij in verstand te kort sohiet. Wat dit laatste betreft spreekt het wel vanzelf, dat het niet gaat om een grootere of kleinere portie schoolkennis, wel om wat hij me. schoolkennis weet te bereiken: achters and in kennis is bij een goed verstand en hand werke.a vlug genoeg in te halen, achterstand in karakter of in verstand nooit.

Ee beste breister laat wel eens een steekje vallen, de meest veelzijdige en toegewijde commissie kan in 3 of 4 dsigen niet met zekerheid zeggen, of een jongen werkelijk zoo uhblinkt, dat het onbillijk zou zijn tegenover hem en tegenover zijn volk, om hem niet te laten studeeren. Daarom worden de candidaten, KÜe bij de uitlezing niet onigeschiikt lijken, eerst voor 8 weken op proef genomen in dien tijid maken zij het volle leven van een Langemarckstudentengemeensohap mee, en zooiver men ooit beoordeelen kan, of de begaafdheid van een jongen man prestaties van 'hem als volwassene belooft, zal de ploegleider, idie het geheele leven van zijn ploeg meemaakt, dat zeker kunnen.

Op deize wijze heeft het nationaal-socialistische Duitschland in den loop van jaren ai vele duizenden begaafde jonge mannen uit de niiet-bemidielde lagen van het volk een studie naar eigen aanleg en keuze mogelijk gemaakt, sedert enkele jaren heeft de Langemarcksludie haar leergangen ook open ges eld voor even bögaafde jongens uit de andere Germaansche volken, tot dusver Nederlanders, Vlamingen, waarvan nu ook al eenige honderden met hun studie min of meer ver gevorderd zijn. Zoo heeft de Germaansche lotsverbondenheid voor alle begaafde jongens van Germaansehen stam den weg tot ontwikkeling vrijgemaakt.

Het nummer van 4 Wintermaand a.s. is een speciaal Friesch nummer. Dit blad opent de rij van onze speciale gewestelijke nummers. LEEST DUS ONS FRIESCHE NUMMER VAN 4 WINTERMAAND 1943