het proces zoover gevorderd, dat door het verder te filtreeren men het water volkomen helder ontijzert en zachter water verkrijgt. De verdere filtratie geschiedt door een z.g. Bollman filter. De heeren zien op deze afbeeldingen een reeks van grafische voorstellingen van de onderzoekingen met het Bollman filter ingesteld door de waterleiding van Berlijn, waarover ik niet kan spreken, omdat mij dit te ver zou voeren, maar welke hebben gediend voor de voorstudies tot het nemen van een beslissing ten gunste van dit filter voor de waterleiding te Barendrecht. Omtrent deze resultaten zijn verdere mededeelingen te vinden in Duitsche vakbladen.
Nu wil ik de heeren uitleggen wat eigenlijk het mooie is van den Bollman filter. In de eerste plaats heeft men het filterbed, dus een gewone zandfilter, met een bijzonder soort kwarts, en in de tweede plaats dat men met een dikke filterlaag kan werken, waarvan men de hoogte tot minstens 2 meter kan opvoeren. De uitvoering van de filters geschiedt feitelijk voor de kleinere van ijzer, voor de grootere in cement-ijzer beton. Nu is de groote kwestie altijd geweest, wanneer zoo’n filter door het ijzer gaat dichtzitten om het weer open te breken en volkomen te reinigen. Daarvoor zou men dan moeten contra-spoelen. Maar bij Bollman is dat anders ingericht. Eerst wil ik de heeren het zand laten zien dat in de filters wordt gebruikt. (Een monster van het zand wordt gedemonstreerd). Ik heb er een loup bij gedaan, opdat men het ook zal kunnen bekijken en zien welk mooi zand voor die filters wordt gebruikt. Het reinigen geschiedt nu aldus. (Aan de hand van de teekeningen:) Men begint met leidingwater door het zandbed te voeren, welk water rren door de spleetbuizen D voert, welke buizen tevens dienen om gedurende de filterperiode het filtraat op te voeren. Men begint dus met terug te spoelen en breekt daardoor het bovenste filteroppervlak. Het water loopt over den rand E naar buiten. Dat contra-spoelen is echter niet alleen voldoende om het filter intens schoon te krijgen. Men moet daarvoor nog een zandwassching hebben. Wat nu het mooie van den Bollman filter is, is dat die zandwassching in het filter kan geschieden. Dat gebeurt door een straalapparaat F, waardoor het water omhoog spuit, het zand meevoert en maakt dat het zand eerst naar beneden gaat, vervolgens omhoog wordt gevoerd en daarna weer over den rand naar beneden vloeit, waar het overtollige waschwater wegloopt, zoodat, hoe langer men spoelt, hoe meer de vuile massa wordt verwijderd door dezelfde opening. Om nu te bevorderen, dat dit zand gemakkelijk naar beneden gaat, heeft men bovendien nog een z.g. conus sproeiing, welke van beton is samengesteld, zoodat als men daar een beetje water toelaat het zand in beweging komt en door deze spoeling kan men het filter in zeer korten tijd schoon maken. Met dit filter kan men tot zeer groote filtersnelheden komen van zelfs 30 per uur voor een filter van . . . oppervlak, terwijl een gewoon zandfilter in zulk een geval slechts 20 per uur kan leveren. Nu zijn de filters te Barendrecht ontlast door de voorbewerking, in verband met het zachter maken van het water, maar bij andere waterleidingen kan men volstaan met een gewone contact-inrichting, zooals in Heerenveen, bij welke waterleiding beneden de Dieselmotoren en pompmachines zijn opgesteld. In de spits van den toren staat de contact-inrichting voor de voorbereiding en ontijzering van het water. Bij deze inrichting wordt de zuurstof niet uit de lucht opgenomen, maar aangevoerd door een compressor, terwijl de Bollman-filters op de eerste verdieping zijn opgesteld.
M. de V. Hierbij ben ik aan het eind van mijn mededeeling. De tijd ontbrak mij om op een en ander uitvoerig in te gaan. De Secretaris kwam mij verzoeken of ik een voordracht zou willen houden. Ik zat toen volop in het werk, waardoor ik volkomen in beslag werd genomen, zoodat ik niets anders heb kunnen geven dan wat ik op dit oogenblik heb verteld.
De Voorzitter: Stelt de heer Kuipers zich beschikbaar om inlichtingen te geven op vragen van de leden?
De heer Kruipers: M. de V. U weet, dat een dwaas meer kan vragen dan tien wijzen kunnen beantwoorden. Maar voor zoover mijn kennis strekt ben ik gaarne bereid.
De heer Wittekens: Ik zou gaarne een vraag willen stellen. De heer Kuipers zegt dat hij met het filter een snelheid van 30 meter per uur kan bereiken, terwijl bij een zandfilter slechts 24 cM. kan worden bereikt. Nu werken wij met zandfilters regelmatig met snelheden van 80 cM. en bovendien zijn er verschillende wateren, waarbij het filtreeren over een gesloten filter met een snelheid van 30 meter per uur niet zoo doeltreffend zal zijn als het filtreeren over een open zandfilter, maar dan met kleine snelheden. Wij hebben in Eindhoven na jaren van proefnemingen gevonden.