De Synthetische Ammoniak

door D. STAVORINUS.

Het is met de stikstof wel eigenaardig geloopen. Een anderhalf honderd jaar geleden, toen Lavoisier de samenstelling van de lucht had opgespoord, kreeg de stikstof een rol toebedeeld, die in haar benaming het duidelijkst aan het daglicht treedt. De zuurstof was het levenbrengende element, dat alle levensfuncties moest gaande houden, terwijl de stikstof de groote rem moest voorstellen, het verdunningsmiddel, dat zelf alle leven tegengaande, een te krachtige werking van de zuurstof had te temperen.

Toen kwam Liebic- en keerde de zaak om. Met alle waardeering voor de functies, die de zuurstof in het leven der natuur vervult, werd thans stikstof het belangrijkste element, dat de ophouw moest tot stand brengen. Zonder stikstof geen plantengroei, zonder stikstof geen voedselvorming, zoodat voor den opbouw der geheele natuur en voor de voeding van het menschelijk geslacht, de stikstof tot het onmisbare element werd verklaard. Het winnen van bruikbare stikstofproducten, aldus traceerde Liebig den weg van de toekomst, is dus voor de instandhouding van het menschelijk geslacht van het allergrootste belang. Had hij in onzen tijd geleefd, dan had hij nog daaraan kunnen toevoegen, dat ook voor de vernietiging van het menschdom, de stikstofproducten van zeer groot belang zijn, aangezien ook het vechten en gros niet zonder deze stoffen kan geschieden. Vroeger beschikte men voornamelijk over een drietal soorten van bruikbare stikstofproducten. Allereerst had men de zeer uitgebreide rubriek van afvalstoffen der menschelijke huishouding en van het dierlijk leven. Dan had men de overblijfselen en omzettingsprodukten van de stoffen der eerste rubriek, die in sommige regenlooze streken zich tot ontzaggelijke voorraden hadden opgehoopt, zooals de Peruguano op de eilanden, der Pacific en de Chilisalpeter in de Atacamawoestijn. Ten slotte had men de ammoniakprodukten, die door de steenkooldestilleerende industrieën, de cokesovens en de gasfabrieken, in steeds toenemende hoeveelheden werden

Door de constante vraag, die steeds toenam, was er voor alle stikstofproducten een vaste markt, zoodat de verschillende groepen van producenten een voordeelig’bedrijf hadden. Allengs echter ging de chemische synthese zich met het artikel stikstof bemoeien en heeft op dit gebied zoowel wetenschappelijk als

finantieël groote successen kunnen bereiken. Eerst slaagde men door toepassing van de hoogspanningsvlamboog erin de luchtbestanddeelen onderling te doen reageeren onder vorming van salpeterzuur, dat aan kalk gebonden, als Norgesalpeter in den handel kwam. Daarna werd door inwerking van elementaire stikstof op calciumcarbid het calciumcyaanamide verkregen, dat op twee manieren kon worden toegepast nl. in directen vorm of als tusschenproduct voor de berei-Hi'm van ammoniak. |

Dit alles kon men echter nog maar als een soort van inleiding beschouwen, want al deze methoden eischten groote hoeveelheden goedkoope energie ter uitvoering en waren dus in menig opzicht gebonden aan waterkracht-centrales. De toestand werd echter op eens geheel anders toen Haber en Le Ros-SIGNOL hunne direkte ammoniaksynthese uit de elementen tot stand brachten en hunne laboratoriumsmethode door Bosch tot een industrieële werkwijze was omgewerkt. Het in verhouding lage energieverbruik dezer ammoniaksynthese, gecombineerd met een doelmatige bereiding der grondstoffen en goede terugwinning van alle vrijkomende warmte, heeft dit proces tot een eersterangs bedrijf gemaakt, dat vooral onder oorlogsinvloeden onmiddellijk tot grooten bloei is kunnen komen. Naast dit HABER-procedee der Badische Anilin en Soda Pabrik zijn zich eenige andere processen aan het ontwikkelen, onder welke het CLAUDE-proces als het belangrijkste mag gelden, daarom belangrijk omdat het ook op kleinere schaal loonend kan worden gedreven.

Voor de oorspronkelijke producenten van stikstofproducten treedt door dezen sterken opbloei van het synthetische ammoniakproces een sterke concurrentie in en de toestanden zijn reeds zoodanig gewijzigd, dat de synthetische ammoniak praktisch de markt regeert. Daarom is het wel eens nuttig om na te gaan, hoe de concurreerende synthetische produkten tot stand komen, die aldus het tot dusverre vrij zekere afzetgebied van ons bijprodukt,het ammoniumsulfaat, bedreigen. Over het HABER-procedee der Badische hebben de bezoekers van de Alg. Vergadering in Utrecht reeds eenige bijzonderheden kunnen vernemen. Wij kunnen dus met eenige algemeene mededeelingen dienaangaande volstaan. Voor de reactie heeft men een gasmengsel noodig van 1 vol stikstof en 3 vol