roepen «dat we er nu zijn,» wanneer toch blijkt dat alle theoretisch juiste middelen in de praktijk falen.

De tijd is meer dan ooit daar, om ons ernstig rekenschaper van te geven, of wij in Indië op den goeden weg zijn. Wij mogen verwachten, dat men op Java ontvankelijk zij voor kritiek en raad uit het moederland, en dat wij niet worden afgescheept met verwijten van «schrijftafelgeleerdheid» en «onbekendheid met Indië». Wij op onze beurt zouden onzen plicht verzaken, indien wij onze overtuiging verblppmden, en, om personen te ontzien, de zaak, die ons allen ter harte gaat, niet van alle zijden beschouwden.

Doch ter zake. Een uiterst kort historisch overzicht moge voorafgaan. ‘

Reeds voor 5000 jaren moet de pest in de landen tusschen Tigris en Euphraat hebben gewoed. Onder de eerste dynastie deden de Egyptenaren een inval in dit Chaldeeuwsche rijk, en brachten de ziekte naar Egypte en langs de Oostkust van de Middellandsche zee. Ook in den Bijbel ontmoeten we epidemieën : een van de plagen van Egypte is vermoedelijk de pest geweest. De beschrijving van de ziekte, die de Philistijnen overviel toen zij de Ark met zich namen, doet ons aan pest denken. Er is daar ook sprake van een muizenplaag.

Wij vinden meer, zij het ook ietwat vage, aanduidingen in den vóór-Christelijken tijd. De Perzen onder Xerxes en Artaxerxes hadden oorlog gevoerd met Egypte, en brachten vandaar in 430 V. C. de pest naar Athene over. Later hebben twee groote invasies Europa geteisterd: de eerste in de 2e eeuw onder Marcus Aurelius, de laatste in de 6e eeuw tijdens het bewind van Justinianus. Toen volgden nog enkele, kleinere epidemieën, totdat in de 14e eeuw (1348) de beruchte «Zwarte dood» Europa kwam ontvolken. Maar ook Azië werd zwaar bezocht. Er worden cijfers vermeld van 23 millioen slachtoffers in dit laatste werelddeel, en van 25 millioen in Europa. Bocaccio besëhrijft ons in de inleiding tot de Decartierone deze verschrikkingen. In vele steden bedroeg het aantal dooden verscheidene tienduizendtallen. Het volk was gedemoraliseerd, en toen de epidemie had uitgewoed, bleven ook de economische gevolgen niet uit.