deelnemers en deelneemsters per jaar. Te zamen geeft dat voor die 25 jaren 41.555 retraltanten.

Zelfs heldhaftige besluiten worden gemaakt en gehouden. „Ik ontmoette, schrijft een pater, twee maanden na de retraite een der retraitanten, een verstokten opium-schuiver, die voor onverbeterlijk doorging. Hij was blijde, openhartig en eenvoudig met de Paters als op den sluitingsdag, hij, die vroeger altijd somber en wantrouwend was.

„Zoo, ben je trouw gebleven, ben je nog altijd gelukkig?”

„O, Pater, zoo gelukkig! Ik wist dat alles vroeger niet. Ik had nooit, nooit zóó aan die dingen gedacht, als onder de retraite.” En hij begon de gedachten der eerste meditatie (het Fundament) samen te vatten, er bij voegend: „Ik kan sterven, maar is ’t een beetje vroeger of een beetje later, dat doet er niet toe. Zeer zeker zal ik nooit meer opium rooken”.

Zich van dit euvel bekeeren, als ’t een gewoonte geworden is, wordt door geneesheeren en moralisten als een voortdurende herhaling van heldendaden beschouwd.

Meestal worden de retraites gegeven in den tijd van het Chineesch Nieuwjaarsfeest. In die dagen wordt er niet gewerkt. Handel en nijverheid, alles staat stil. Maar ’t zijn dagen van plezier en bijgevolg ligt er in de opoffering daarvan ook iets heldhaftigs. Een missionaris verhaalt van een retraite in 1912 gegeven aan de werklieden eener spinnerij, ’t "Waren 43 mannen en 60 vrouwen. De mannen verbleven in de school, de vrouwen keerden ’s avonds naar huis terug. Op den avond zelf van Nieuwjaarsdag begon de retraite.

Een ander missionaris gaf een retraite aan 14 mannen. Een der retraitanten had sinds jaren zijn godsdienstige verplichtingen verwaarloosd. Als dienstknecht van Europeanen had hij de heele wereld afgereisd. Kort vóór de retraite had hij op straat zijn portefeuille met 100 pond sterling verloren. Op ’t einde der retraite zei hij; „Als ik dat geld terug kon krijgen op voorwaarde de retraite niet te hebben meegemaakt, zou ik het liever nooit terug willen.”

Dergelijke staaltjes laten zien, dat de bloei van ’t katholicisme in China voor een groot gedeelte aan ’t werk der gesloten retraites te danken is * * *

Vgl. L. van Hee, S. J. Retraites modernes en Chine.