Misschien zijn de bijzonderheden en wisselvalligheden niet in al deze landen precies hetzelfde. Maar nu komt een zin: en die is in bijzonderheden precies hetzelfde, als men een geschiedboek over één dezer vijf landen (ja . en ook nog over zooveel anderen! —) openslaat.

„Toen kwam de Hervorming, en langzaam maar zeker is het Katholiek geloof bij de bevolking geheel ten gronde gegaan.” ~ |

Of het nu geweld was en dwang of list en misleiding; of Gustaaf Wasa de „hervormer” is geweest of een ander: het resultaat was gelijk. __

Nu staat dat er zoo doodgewoon in de geschiedboeken; en als we een beetje geschiedenis kennen moeten we ’t bijna verwachten, hoe pijnlijk en droevig het ook voor ons is.

Maar wat we misschien niét verwachten, en wat voor ons Katholieke Hollanders buitengewoon belangrijk en verblijdend is; er zal in de toekomstige geschiedboeken van de Noordelijke landen, wellicht van alle vijf genoemde, ook stereotiep, met onafwijsbare, onvermijdelijke zekerheid en kortheid één zin voorkomen, die telkens en regelmatig juist woordelijk hetzelfde zal zijn en aldus luidt:

„Toen kwamen de Hollanders en zij hebben langzaam maar zeker heel het land voor het Katholiek Geloof teruggewonnen.”

Dan zal een leeraar in de klas en een schrijver in een artikel en een spreker in een vergadering kunnen zeggen: „Toen, in de jaren na 1300, zijn daar de Katholieke Hollanders gekomen; en de rest weten jullie wel ; zooals nu telkens en treurig het verhaal luidt: „Toen kwam de Hervorming; en de rest behoef ik niet te vertellen.”

Maar dan zullen de Roomsche Hollandsche jongens en meisjes op de schoolbanken vragen, om de rest wél te vernemen en bijzonderheden te hooren.

En dan zal hun verteld worden hoe het ging.

Van Ijsland bijvoorbeeld;

Hoe in de jaren 1857 en later, langs de kusten van Ijsland, op welk eiland geen enkel Katholiek meer woonde, eiken zomer een Franscke visschersvloot ankerde met een Katholiek priester aan boord voor de bemanning. Hoe de moeiten en arbeid van dezen