schip voorkwamen, waren er, voorzoover dit kon worden nagegaan, 25 bij personen, die reeds een half jaar of langer aldaar aan boord waren, terwijl van de 34 primaire gevallen dit bij 14 kon worden nagegaan. Bij den Torpedodienst kunnen we met nog meer zekerheid deze streek aanwijzen als plaats der infecties die voorkwamen. De bemanning toch bleek hier nog meer stationair te zijn: van de 67 malariagevallen kwamen 44 voor bij personen, die een half jaar of langer bij den Torpedodienst waren, terwijl van de 38 primaire gevallen dit van 19 kon worden opgespoord: Vermoedelijk zijn we nu met het aantal primaire gevallen nog eenigszins beneden de waarheid en zou dit in werkelijkheid grooter moeten zijn. Als primair toch worden alleen de infecties beschouwd bij personen, bij wie in het afgeloopen jaar geen malaria is opgetreden.

Het is echter zeer de vraag of onder.de aanvallen die binnen het jaar bij een zelfde persoon optreden, ook niet dikwijls nieuwe infecties schuilen. Meestal is dit natuurlijk niet uit te maken. Het feit echter, dat alhier werd opgemerkt, dat er nl. in den tijd dat er vele primaire gevallen voorkomen, tevens aanvallen optreden bij personen die korter dan een jaar geleden malaria hadden, zou hier reeds op wijzen.

Is de infectie van anderen aard, dan is geen twijfel mogelijk; krijgt echter een patiënt binnen het jaar twee of ineer malen een primaire infectie met dezelfde soort plasmodiën, dan is het primaire van deze tweede, enz. infectie dikwijls niet te bewijzen, evenmin als hier steeds met zekerheid een recidief mag worden aangenomen.

Zooals bekend, staan lijders aan malaria steeds bloot aan de kans om een recidief te krijgen. Deze kunnen worden opgewekt door vermoeienis, een koud bad enz. Op een nog onbekende oorzaak wordt nu door Terburgh gewezen (in het Nederl. Ind. tijdschr: v. geneesk. afl. 4, 1907) nl. het gif dat door anopheles (ook niet geïnfecteerde) uit de speekselklieren in het bloed wordt gebracht, welk gif misschien