heb dit nooit kunnen waarnemen, maar integendeel juist door het voorafgaand positief worden van de W.R., bij 't allergrootste gedeelte van de patienten door directe behandeling klinische recidieven kui#en voorkomen. De enkele malen, dat door een ongunstigen samenloop van omstandigheden het klinische recidief niet voorkomen kou worden, werd steeds een positieve W. R. gevonden.

Ad II. De negatieve Wassermann kan in zeer korten tijd positief worden, en 't is dus mogelijk, dat er reeds een klinisch recidief is opgetreden, voordat een behandeling kon worden ingeleid. Praktisch is dit echter van weinig beteekenis.

In de meeste gevallen wordt een recidief gedurende geruimen tijd voorafgegaan door het positief worden van de Wassermann.

Ad III. Van veel meer praktisch nut is de vraag of we een syphilislijder, die een positieve W. R. heeft en aan geen andere aandoening lijdt, die hiervan de oorzaak kan zijn, moeten behandelen, ook al heeft hij geen klinische verschijnselen.

Het is bekend dat zoo'n persoon jaren lang — C i t ro n heeft zelfs gevallen gezien van 30 en 40 jaren— een positieve Wassermann kan houden zonder dat verschijnselen optreden.

Ook is de behandeling van de latente lues in het tertiaire tijdperk met een positieve Wassermann vaak zeer moeilijk. In zulke verouderde gevallen krijgt men, zelfs na een intensieve antiluetische kuur, slechts een voorbijgaand negatief worden van de Wassermann.

Het blijven bestaan van een positieve reactie na de behandeling moeten we echter beschouwen als een teeken van het in stand blijven der luetische infectie. Ook de positieve reactie in het latente stadium is het symptoom van een actief syphilitisch proces; waar een positieve W. R. aanwezig is, dreigt steeds het gevaar van lues cerebri, tabes, paralyse,