De dooreenmenging vau carcinoma en tuberculose is op sommige plaatsen zoo innig, dat ik meermaal te midden van carcinoomweefsel, exquisite kleine bindweefseltuberkels gevonden heb, met ontwijfelbare tuberculeuse reuzencellen. (Zie figuren 3 5). De degeneratieve invloed van tuberculose op de carcinoomcellen is nog zichtbaar op andere wijze, en wel zoodanig, dat zij er als gezwollen uitzien, bleeker van kleur zijn, soms tot een min of meer egale massa samengebakken zijn, ineen woord, dat zij op weg zijn van necrose en verkazing. De meervoudige invloed van het tuberculeuse proces op het carcinoom bestaande in: I°. Destructie der kankerbundels door tuberculeuse bindweefselwoekering. 2°. Atypische woekering der kankercellen voerende tot tuberculeuse kankerreuzencellen. 3°. Degeneratie en necrose dor kankercellen, is in verschillende combinaties inde praeparaten zichtbaar. Het zou te ver voeren deze afzonderlijk te beschrijven. Zie hiervoor de figuren. B. Het ulcereerend gedeelte van de cervix. Hier zien wij over ’t algemeen dezelfde beelden als zooevon beschreven inden cervixtumor met dit verschil, dat het tuberculeuse proces hier niet zoo uitgebreid is. Daar waar tuberculose en carcinoom bij elkaar komen, zien wij eene herhaling van het bovenvermelde. Het diffuus cervix-carcinoom is hier fraai inde diepere lagen in zijn bundelvormen te zien. C. Ostium internurn. In deze zoom van den uterus is de vermenging van tuberculose en carcinoom het innigst. Het loont zeer de moeite om hier na te gaan, wat er al zoo gebeurt, wanneer die twee processen elkaar ontmoeten. Ontwijfelbaar wordt voor het grootste gedeelte de strijd, als men het zoo mag noemen, gewonnen door de tuberculose. Naast intacte (men is geneigd hier te gaan spreken van normale carcinoomstrengcn) vindt men er een aantal, die op allerlei wijze door de tuberculeuse woekering gemutileerd zijn: Goed gekleurde fraaie celbundels, uitloopende soms in eene slecht gekleurde massa met meer of minder goed getingeerde kernen: op andere plaatsen in groepen van sterk gedegenereerde cellen, die zich slechts even gekleurd hebben, met groote bindweefselcellen en leucocyten er tusschen. Elders gedeelten, waar een bundel plotseling eindigt ineen weefselmassa, waar carcinoomcellen, bindweefselcellen , leucocyten, en enkele tuberculeuse reuzencellen ordeloos door elkaar

95