tegen elkaar gehecht zijn, onvoldoende werkzaam. Bij totale ruptuur mist het genitaalapparaat dus een groot deel van zijn steun. Zijn de vaginaalwanden en het weefsel daar omheen verslapt, dan zal er dus gemakkelijk een uitzakking ontstaan. Van do 77 gevallen van totale perineaal-ruptuur, d.i. tot in het rectaal-slijm vlies, die in de Leidsche Kliniek de laatste 18 jaren zijn waargenomen, zijn niet minder dan 11 gecompliceerd geweest met een grooten prolaps, 10 met een geringere uitzakking der vaginaalwanden. Menigmaal vind ik aangeteekend, dat iedere volgende partus op een reeds hestaanden prolaps een verergerenden invloed heeft. 4. De prolaps kan evenals de retroflexie maanden na een partus ontstaan. Vermindert nu door eenig pathologisch proces de tonus en de elasticiteit der vaginaalwanden en van den bekkenbodem, dan zal ook nu, zelfs zonder dat er een perineaal-ruptuur bestaat, de prolaps kunnen ontstaan. Het zal straks blijken, dat ook nu weer, evenals bij de retroflexie, dit verlies van tonus een onderdeel is vaneen algemeen proces, dat wijdoor het geheele organisme heen terugvinden. Het wordt dus zeer begrijpelijk, dat retroflexie en prolaps dikwijls samen voorkomen ; evenwel is daarmee niet gezegd, dat de prolaps hot gevolg van de retroflexie is: herhaaldelijk zijn heide het gevolg van één gemeenschappelijke oorzaak. Inde volgende bladzijden spreken wij hierover nog uitvoeriger. Martin’s gedachtengang gaat in dezelfde richting. Hij neemt oen algemeene voedingsstoornis aan, veroorzaakt door scrophulose, tuberculose, chronische nephritis, chronisch maaglijden, psychosen, diabetes, alcoholisme, carcinoom en de als neurasthenie bekende toestanden. Voor dergelijke zieken wordt, meent hij, het trauma van den partus de druppel, die den beker doet overstorten. Gewoonlijk is het gemis van sluiting der vagina het begin. Daarbij komt dan tonusverlies inden vaginaalwand en het bekkenbindweefsel, dikwijls het eerst inde buurt van de blaas duidelijk. Soms ontstaat de prolaps, onafhankelijk vaneen voorafgegane zwangerschap, ten gevolge van druk vaneen tumor of ascites inden buik (Pritsch, Reed, Duplay, Terrier, Pozzi, Delanglade e.a.) of van tractie dooreen tumor van den uterus, speciaal van de portio, naar beneden (Pritsch), of door het gewicht van den uterus zelf, zoo deze vergroot is (Penrosé). Meer dan een lichte descensus van den uterus schijnt hierdoor echter niet te ontstaan. 5. De prolaps kan na de menopause ontstaan. Wij vonden onder

128