Niet aldus de retroflexie. Door enkelen, en vooral van neurologische zijde, wordt verdedigd, dat de ongecompliceerde retroflexie geen behandeling behoeft, daar alle symptomen, die men daarbij waarneemt, door het zenuwstelsel en niet door de liggingsafwijking veroorzaakt zijn. Een dergelijke uitspraak wordt gedaan door Saliu 1) (1893): „de symptomen, die aan de retroflexie worden toegeschreven, worden te voorschijn geroepen door den suggestieven invloed van de mededeeling, dat iets niet in orde is.” ïheilhaber, Preudenburg, Landau, Krönig en Pr euchtw anger, Winternitz, W ormser, Engström 2) uieeneu, dat de retroflexie nooit symptomen geeft, Heinricius sluit zich hierbij aan, doch geeft toch toe, dat het dragen van ,een pessarium dikwijls de klachten van de patiënte doet verdwijnen. Dit succes berust dan, volgens hem, op suggestieve werking, of is het gevolg van opheffing van druk van den uterus op organen, die, al is het dan soms slechts licht, aangedaan zijn. Krönig en Peuchtwanger baseeren hun uitspraak op een onderzoek van 45 patiënten met retroflexie, en komen tot de conclusie, dat 60°/D hiervan geen klachten hebben (waarom zijn zij dan naar hun toegegaan ?) en dat de klachten der overigen alle te verklaren zijn dooreen gelijktijdig aanwezige hysterie, anaemie, enteroptose of obstipatie. Zij stellen hiertegenover 25 patiënten met auteflexie, en vinden hier dezelfde klachten, op dezelfde afwijkingen berustend. De cijfers zijn zeker niet groot, en als men daarbij ziet, dat bloedingen, pijn inden rug en dergelijke zonder meer op rekening van anaemie of hysterie gesteld worden, dan acht men ze niet bewijzend, doch komt, gegeven al het tot nu toe in dit opstel verdedigde, wel tot de conclusie, dat de enteroptose, waarbij de uterus ook in antefiexie kan liggen, in het vrouwenleven een groote rol speelt. Winter meent, dat de pas ontstane retroflexie geen symptomen geeft, Yedeler (l.o.) dat zij bij de virgo slechts in 36°/0, bij de multipara in 47°/0 en bij de vrouw, die kinderen heeft, in 62°/0 der gevallen symptomen maakt. Als men dit leest, vraagt men zich af, waarom zoovele virgines met retroflexies, die geen klachten hadden, den gyuaekoloog geconsulteerd hebben. Doch in alle geval moeten deze cijfers dankbaar ahnvaard worden, als althans een poging om met cijfers de moeilijkheden tot een einde te brengen. De meeste schrijvers vergenoegen zich met hun indruk min of meer apodictisch mede te doelen en geven zich niet de moeite, dezen indruk door iets anders te versterken, dan door de overweging, dat pessarium-therapie af en toe de symptomen niet 1) Heinricius 1. c. 2) Engström. Mittheilungen aus der gyniik. Kliuik.

164