en ook glycogeen. Daar ik mijn gezwel eenige dagen in formaline had bewaard, voor ik uit het mikroskopisch onderzoek de diagnose kon stellen, was mij de mogelijkheid, om het glycogeen er in aan te toonen, ontnomen. De vetbolletjes kan men heel duidelijk inde cellen herkennen. Hieruit blijkt, dat dergelijke gezwellen, behalve bij de tubae, ook in dat gedeelte der gangen van Müller kunnen voorkomen, waaruit het corpus uteri gevormd wordt. De mogelijkheid, dat zulke tumoren maligne degenereeren en dan door metastase langs de bloedbaan in hart, longen en andere organen secundaire gezwellen doen ontstaan, wordt u gedemonstreerd inde hypernephromen van de nier, welke ik heb medegebracht en waarvan in twee gevallen, n.l. die van de Heeren Dr. Rutgers en Dr. Polak, de tumor een boosaardig karakter heeft aangenomen. De patiënt van Dr. Polak is later overleden aan een metastase inde hersenen. (Demonstratie van zes hypernephromen.) Hierna ga ik over tot de demonstratie vaneen andere afwijking van het vrouwelijk genitaal-apparaat, die voor den klinikus meer waarde heeft. De tuberculose van het vrouwelijk genitaal-apparaat is U allen te goed bekend, dan dat ik het zou wagen hier met een gewoon geval van tuberculose van het endometrium of der tubae aan te komen, maarde afwijking, welke ik een paar maal aan het vrouwelijk genitaal-apparaat, tengevolge van tbc., gevonden heb, kwam mij belangrijk genoeg voor om hier te vertoonen, niet alleen ter wille van het path. anat. praeparaat, maar vooral omdat deze stoornis voor den klinikus van belang is. "Wij weten, dat bij eene invasie van tuberkelbacillen de reactie, die daarop inde weefsels volgt, uit drie componenten bestaat: een productieve, eene exsudatieve en een degeneratieve. De eerste bestaat inde vorming van bindweefsel, waarvan de grootcellige bindweefsel-tuberkel het allereerste begin voorstelt. De toestrooming van vocht en lymphocyten vertegenwoordigt de exsudatieve component, terwijl de verkazing de gewone veelvuldig voorkomende degeneratie is. In vele gevallen overweegt de eerste component in die mate, dat het ten slotte kan komen tot weefselnieuwvormingen, die er als gezwellen uitgaan zien. Het is u bekend, dat hij tuberculose van de buikholte het net nog al eens dergelijke schijntumoren vormt: als voorbeeld laat ik u hier een zoodanig verdikt net zien, dat ik hij de sectie vaneen aan tbc. van het peritoneum gestorven man van 46 jaar uit het lijk nam. ü ziet, hoe het net als een dikke, vaste langwerpige tumor

140