Ofschoon ernstige complicaties, door etterzakken enz., onder deze gevallen vaak genoeg voorkwamen (30 maal), is slechts tweemaal een doodelijke peritonitis opgetreden, en wel in N°. 54 als gevolg van verkeerde techniek, en in N°. 119 als gevolg van zeer ernstige, oompliceerende omstandigheden en daarbij eveneens onvoldoende techniek. Yerder komen er onder de genezen gevallen twee met plaatselijke peritonitis voor, n.l. eenmaal lichte verschijnselen inde omgeving van een inde blaas geplanten ureter, en eenmaal een absces in het cavum Douglasii na blaasverwonding en nabloeding. Ook deze beide behooren tot de technische fouten. Inde overige ziektegeschiedenissen vind ik nergens een spoor van peritonitis of peritoneale prikkeling vermeld. Ook wanneer wellicht hier of daar werd vergeten een onschuldige en snel voorbijgaande darmparese aan te teekenen, en wanneer men deze dan als peritonitis wilde opvatten wat nog zou mogen worden betwist dan nog zon deze „buikvliesontsteking’' geen enkele klinische beteekenis hebben. Ik gevoel mij daarom gerechtigd tot de uitspraak, dat in weerwil van dein vele gevallen duidelijk zichtbare, en in alle gevallen zeker aanneembare invasie van bacteriën, ook inde buikholte, deze door het buikvlies toch voortreffelijk werd verdragen, en dat, waar dit niet het geval was, de onvoldoende techniek de schuld daarvan droeg, niet de onvoldoende antiseptiek. Yerder blijkt uit deze analyse volkomen duidelijk, dat het celweefsel veel minder weerstand biedt aan bacteriën dan het peritoneum. Merkwaardigerwijze is nog inden laatsten tijd, ter verdediging van de cervicale keizersnede, juist het omgekeerde beweerd! De gelijkmatigheid der goede resultaten, wat het buikvlies betreft, sluit de vraag uit omtrent den invloed van wijzigingen inde antiseptische maatregelen. Yoor de infecties van het celweefsel zou dit echter nog nader onderzocht kunnen worden. Tot het voorjaar van 1908 is de buikwand der patiënten met water en zeep, alcohol en aether en sublimaatoplossing (1 0lm), ook op de twee aan de operatie voorafgaande dagen, dus in het geheel driemaal in 48 uren, gedesinfecteerd geworden; de hand van operateur en assistenten werd met water en zeep, alcohol en sublimaat ontsmet. Daarna zijn wij overgegaan tot de jodium-tinctuur. (2 maal 24 uren vóór de operatie: zeep en water, alcohol, sublimaat, Priesuitz-verband met Bürow-oplossing; 1 maal 24 uren vóór de operatie: water en zeep, alcohol, geen sublimaat, droog, steriel gaas verband; vóór het begin der operatie alleen jodium-tetrachloorkoolstof en daarna jodium tinctuur).

150