zelf beschermende peritoneum niet kunnen missen. Die hulp bestaat inde eerste plaats inden krachtigen vechtstroom, die inde eerste dagen door de buikopening naar buiten komt en die zeker den groei der mikroben, die zich in het operatiegebied en het gaas bevinden, inde richting naar binnen toe bemoeilijkt; inde tweede plaats komt de vorming van de fibrinelaag in aanmerking, die de serosaoppervlakten inde naaste omgeving van het gaas bedekt. De afsluitende kleefstof moge ook schaduwzijden hebben (samenkleven van allerlei organen), als afsluiting tegen het indringen van kiemen is zij onovertreffelijk. Daarbij moet dan nog gedacht worden aan de mogelijkheid van bactericide krachten van het exsudaat of transsudaat. Yoor drainage inden eigenlijken zin van het woord is gaas zeker niet bijzonder geschikt; indien men een holte wil draineeren, die voortdurend etter zal afscheiden, zou tamponnade met gaas zeker onvoldoende zijn; maar daarmede hebben wij bij onze gynaecologische operaties toch eigenlijk slechts hoogst zelden te maken. Het doel van onze techniek moet ten slotte toch dit zijn, dat men geen weefsel achterlaat, dat inde volgende dagen nog etter zou kunnen leveren, dus geen overblijfselen vaneen pyosalpinx, geen tumorweefsel. Men behoort dat eigenlijk als een technische fout te beschouwen, die slechts bij uitzondering te verontschuldigen ware, bij bijzonder ongunstige omstandigheden. De getamponneerde wondvlakte moet en kan snel genezen onder de gaaslaag, zonder noemenswaardige ettering. Hoe gladder en zuiverder de geïnfecteerde wondholte wordt gemaakt, des te gunstiger zijnde voorwaarden ter genezing. Bloed, etter, weefselstukken moeten daarom verwijderd worden; het toenaaien van serosawonden, het overnaaien van ruwe vlakken en stompen schijnt mij hier echter een bedenkelijke handelwijze: geïnfecteerd weefsel moet hier, zoo goed als overal elders, worden opengelaten. Het kan niet anders dan tot misverstand aanleiding geven, wanneer men gewoon is in het debat over gynaecologische buikchirurgie, drainage en tamponnade tegenover elkander te plaatsen. Bijna nooit is het onze bedoeling den voortdurenden afvoer te verzekeren uiteen afgesloten, etterende wondholte; waar dit wel het geval is, zou een wijde draineerbuis op haar plaats zijn. Maar ook eigenlijke tamponnade is nooit onze bedoeling, zelfs niet in die gevallen, waar men een bloedende oppervlakte met daartegen aangedrukt gaas bedekt; de vaste drukking houdt hier stellig al spoedig op, en in plaats daarvan treedt de neerslag van fibrine als snel bloedstelpend middel op. Het is daarom beter het dubbelzinnige en onjuiste woord „tam-

154