staan kan zonder subjectief en objectief ernstiger verschijnselen te maken. Blijkens het onderzoek door Dr. Steensma verricht, was er dus zelfs haast geen bloed inde faeces aanwezig. Dr. de Sn o o deelt een geval mede vaneen darmtumor met ongewone symptomatologie. De patiënte was 5 maanden amenorrhoisch geweest; de buik was opgezet; er was een tumor te voelen die rechts tot aan den navel reikte, half week, half vast, bedekt door darmen, en in dien tumor werden kleine deelen gevoeld, die vermoeden op extra-uterine zwangerschap wekten. De portio werd hoog boven de symphysis gevoeld. De patiënte werd opgenomen, en inde kraaminrichting traden ileusverschijnselen op. Er bestond ook retentio urinae, zoodat de patiënte de eerste twee dagen gekatheteriseord moest worden. Bij een onderzoek per rectum, met 2 vingers verricht, kwamen een massa gassen naar buiten: daarbij zakte de portio. Er kon nu ook een'tumor achter den uterus worden gevoeld. Men bracht nu een buisje in ’t rectum, en nu er geen retentie van gassen meer was, kon de patiënte urineeren; de opgesloten gassen hadden de portio met de blaas naar boven gedrongen en blijkbaar, evenals bij de incarceratic vaneen geretroflecteerden zwangeren uterus, de urethra door rekking afgesloten. De tumor was een carcinoom van den darm, aan de cervix gefixeerd. De uterus werd met flexuur en rectum geëxstirpeerd; de flexuur werd met draadjes inden anus getrokken. Ofschoon er carcinoom-massa’s in ’t kleine bekken waren geraakt, verliep de genezing betrekkelijk gunstig, zoodat de patiënte, met een rectovaginaal fistel, kon worden ontslagen. Een jaar later is zij gestorven. Dr. van Tussenbroek spreekt over den invloed van zwangerschap en kraambed op de tuberkulose-sterfte van de vrouwelijke bevolking. Het moeilijke vraagstuk van de therapie bij de complicatie tuberkulose en zwangerschap is naar hare overtuiging alléén op te lossen in verband met de algemeene tuberkulose-sterfte-statistiek. Op dat gebied is nog slechts weinig gewerkt. Het belangrijkste werk in deze richting is het onderzoek van Weinberg betreffende Stuttgart en Saksen. Zijn onderzoek voert tot conclusies, die afwijken van de meeningen, welke heden ton dage de litteratuur over het onderwerp beheerschen. Spreekster heeft beproefd het materiaal van haar onderzoek betreffende kraambedsterfte in Nederland aan deze quaestie dienstbaar te maken. Zij heeft dus uit haar materiaal de tuberkulose-sterfte bijeen gezocht; wat de kraamvrouwen betreft voor de 4 groote gemeenten en voor 12 tweederangs-gemeenten in ons land, wat de alge-

283