zekere mate van keukenzoutretentie is. Vat men dus de verminderde tolerantie voor NaCl inde zwangerschap als een physiologisch verschijnsel op, dan zou men ook een lichte NaCl-retentie met bloedsdrukverhooging physiologisch kunnen noemen. Naar het mij voorkomt ten onrechte. Wij hebben dan reeds het begin vaneen pathologischen toestand, als gevolg van te rijkelijk keukenzout gebruik. Want uit het vervolg zal blijken, dat het keukenzout inde pathologie der zwangerschap een groote rol speelt, dat men door keukenzoutonthouding niet alleen de oedemen kan doen verminderen of verdwijnen, maar zelfs eclampsie kan voorkomen, dat, kortom, het symptomencomplex der zwangerschapsvergiftiging voor een groot deel beheerscht wordt door het keukenzout. Reeds in 1907 verrichtte ik mijn eerste onderzoekingen over keukenzout uitscheiding bij zwangerschapsvergiftiging, daartoe opgewekt door de voordracht, toen ter tijd door WTidal !) in Amsterdam gehouden. Eén destijds voor en na de haring nauwkeurig nagegaan geval heb ik reeds vroeger gepubliceerd 2), maar het is met het oog op de aetiologie der zwangerschapsvergiftiging belangrijk genoeg, om het hier nogmaals mede te deelen. Mina v. V., 16 jaar, werd 18 November 1907 inde kraaminrichting op verzoek van Dr. Becking opgenomen wegens sterke oedemen. Zij was ongeveer 5 maanden zwanger; na aanvankelijk ongestoorde zwangerschap zouden ongeveer 14 dagen geleden de voeten dik zijn geworden; door de sterke zwelling der uitwendige geslachtsdeelen kon zij niet meer loopen. De uterus reikte tot aan den navel; harttonen ivaren niet te hooren. De urine bevatte 12 °/co eiwit. Onder rust en melkdiëet daalde de volgende dagen het eiwitgehalte, de oedemen echter bleven gelijk. Drie dagen later, 22 November, kreeg zij zware hoofdpijn, ’s middags ging zij braken en ’s avonds trad een aanval van eclampsie op. Daar er wegens de enorme zwelling der labia minora geen sprake van was den uterus per vaginaal te ledigen, zelfs niet de baring op te wekken, werd voorloopig volstaan met 10 mGr. morphine en 900 cM3. physiologische keukenzoutoplossing onder de huid in te spuiten. Gelukkig bleef het bij dien eenen aanval. De volgende dagen ging echter haar toestand achteruit, de oedemen namen toe en er ontstond ascites. Toen heb ik tegen de 1) Widal. Ned. Tijdschrift v. Geneesk. 1907. 2) de Snoo. De beteekenis van het trophoblast. Ned. Tijdsein, v. Geneesk. 1908, en Bijdrage tot de kennis der anatomie en aetiologie der blaasmola. Ned. Tijdschr. v. Verloskunde en Gynaec. 1911.

38