scheiden, of wellicht zelf vormen, zonder dat met de gewone onderzoekingsmethoden een stoornis inde nierfunctie is aan te toonen. Maar dat is dan ook louter speculatie! Guggesberg1) heeft onderzoekingen gedaan omtrent het voorkomen van indican in het bloed van zieke en gezonde zwangeren en gevonden, dat een stijging van den indicanspiegel eender eerste verschijnselen vaneen zwangerschaps-intoxicatie is. Daar het indican van den darm uit wordt opgenomen, bepleit hij op grond daarvan, dat de abnormale stofwisseling inden darm de bron der giften is, die de zwangerschapstoxieosen en de eolampsie veroorzaken echter eerst dan, wanneer de nieren die stoffen niet meer voldoende kunnen uitscheiden. Hij meent nl., dat de beginnende stijging van het indicangehalte het begin voorstelt der nierbeschadiging, zonder echter daarvan het bewijs te leveren en zonder te overwegen, of de oorzaak daarvan niet elders gelegen kan zijn. Waar, zooals wij reeds zagen, bij deze vrouwen de stijging van de bloedsdrukking extra-renaal moet gelegen zijn, al is de laatste oorzaak onbekend, maar in ieder geval als gevolg van de veranderingen, die door de zwangerschapsproducten in het lichaam zijn ontstaan, daar moet het in beginsel zeer wel mogelijk worden geacht, dat als gevolg dier veranderingen ook indicanurie, zoowel als uraemie buiten de nieren om optreden. Bij den uraemischen vorm van zwangerschapsvergiftiging treden de oedemen op den achtergrond. Een aantal patiënten, bij wie wij door zoutloos dieet iedere retentie van NaCl konden voorkomen, vertoonden desniettemin zware uraemische verschijnselen; in die gevallen bestaat dus zeker geen chloruraemische uraemie inden zin van Wid a I. Willen wij deze patiënten indeelen in het schema van Yolhard, dan zijn wij aangewezen op de rubriek van eclamptische uraemie, maar door te voorkomen, dat HaCI-retentie optreedt, blijven de eclamptische aanvallen zoo goed als zeker uit, zelfs al treden naast het grondlij den de epithelium veranderingen van de zwangerschapsnier op. Steeds en overal stuiten wij dus op moeilijkheden, wanneer wij de oorzaak der uraemische verschijnselen, van de zwangerschapsintoxicatie inde nieren willen zoeken, zooals dat nog de meeste clinici, oa. Pel2) doen. Het komt mij echter lang niet onwaarschijnlijk voor, dat die uraemische verschijnselen de direkte gevolgen zijn van de zwangerschapsproducten, in welk geval we moeten 1) Monatsohrift f. Greb. u. Gyn. 1918. 2) De ziekten van nieren en nierbekken 1912.

210