Een statig gebouw aan een statig plein: het Provinciehuis aan den Brink tc Assen.

9 on f cenitum

IN HET OUDE LAND..

...Doch ook dit jonge draagt het verleden!

Het zijn twee zulke betrekkelijke begrippen, „jong" en „oud", al naar het getal eeuwen dat we als maatstaf aanleggen, dat er licht misverstand kan ontstaan. Daarom willen we alvast zeggen, dat we bij deze wandeling door Assen niet tot het praehistorie van Drenthe willen afdalen, maar eerst willen stilstaan bij den oorsprong, de geboorte, van Assen. Het oude .midden der stad, hoe verjongd ook, draagt nog altijd het karakter der stichting. Daar herinneren de namen „Kruisstraat, Kloosterstraat" nog aan het eerste begin en even buiten Assen doet „Kloosterveen" hetzelfde. Immers, in de 2e helft der 13e eeuw was Assen een gehucht, ressorteerend onder Rolde, dat het oudst in rang en jaren is. Assen werd iets rijker in zielental, toen in de 2e helft der 13e eeuw door de bevestiging van het Cisterciënserklooster „Maria's Kamp" (eerst te Coevorden) dit even na 1250 naar Assen werd verplaatst. Hier in de wildernis en in de verlatenheid van heide, bosch en veen, waar wolven, herten, vossen hun domein hadden, gingen de kloosterlingen den landbouw beoefenen en ontginningen ter hand nemen. Hun gebouwen, kerk, schuren en tuinen vormden de eerste kern der latere stad en de herinneringen leven nog b.v. in de statige Oostersingel, waar velen een blik in slaan, als ze — komende van het station —

Links: De Kruisstraat draagt wel een naam uit het verleden, maar is een moderne en interessante winkelstraat, — in tegenstelling met de stille Kloosterstraat.

rechtsaf de Kloosterstraat met de antieke pomp betreden.

We kunnen nu gerust eenige eeuwen met onze fantasie overspannen, want eerst het begin der 16e eeuw bracht de belangrijke gebeurtenis: macht en luister der Abdij taanden en in 1603 werden alle goederen het eigendom van het Landschap. De Staten van Drenthe konden in voormalige kloostergebouwen vergaderen, in plaats van in de open lucht of in kerken, en woningen voor ambtenaren werden gebouwd. De Kloosterkerk werd Hervormde kerk, terwijl de Landdrost zijn intrek nam in een vleugel van het klooster. Maar met dat al bleef Assen geïsoleerd en het zou nog ruim anderhalve eeuw duren, vóórdat het graven van de Drentsche Hoofdvaart daarin verandering bracht (J780). Dat is een belangrijk jaar geweest! Om nu bij de verbindingswegen te blijven: het Noorden werd ontsloten door het Noord-Willemskanaal, wegen werden bestraat: achtereenvolgens naar Groningen en Meppel, Rolde, Beilen, Anlo. Annen — en vooral de spoorlijn naar Noord en Zuid opende in letterlijken zin in 1870 nieuwe verschieten.

Eerst laat, in 1807, werd Assen tot zelfstandige gemeente verheven en in dit opzicht kunnen we dus zeker spreken van een jong centrum! De naam „Stad" werd in 1809 geschonken door

Lodewijk Napoleon, die Veel voor Assen gedaan heeft. Het aantal bewoners steeg van ± 600 in 1807 tot ± 1100 na vijf jaar en was tien jaar geleden bijna 1900. En als we thans de autobussen door de moderne straten zien rijden, kunnen we ons op een stillen dag zelfs nauwelijks voorstellen, hoe bijna honderd jaar geleden hier de diligences voort hobbelden over de keien, of de „jaagschuiten" gemoedelijk door het rechte kanaal werden getrokken. En toch mocht men nog trotsch zijn op dit geregelde „snelverkeer", want naar Groningen en Meppel-Zwolle werd een dagelijksche dienst) onderhouden (èèn keer). Ging men om 5 uur 's morgens uit Groningen, dan was men „reeds" om 8 uur in Assen

Wil men echt onder dc bekoring van 't verleden komen, dan bezoeke men het Drentsche Museum, waar een schat van voorwerpen uit verre tijden verzameld zijn. Bij deze gelegenheid geven we b.v. alleen maar de gelooide overblijfselen van het tweetal lijken, zooals ze in 't veen gevonden werden.

aan wal, tegen een „vaarprijs" van ƒ 1.60... in de roef. In 't ruim was t veel goedkooper! Zoo lezen we 't in een handboekje voor reizigers ~ een eeuw geleden.

Willen we nu, na deze uitstapjes in Assens historie, ons even verpoozen in 't prachtige bosch, dan brengt de enorme zwerfsteen met het beeld van Hofstede ons waarachtig al weer op het pas verlaten historisch terrein. Want deze vroegere Griffier der Staten (Landschapschrijver) heeft zóóveel gedaan voor verfraaiing en uitbreiding van 't machtige bosch, dat deze herinnering in steen wel-

Dc Noordersingcl te A**en.