CANARIS

Het complex van krachten, die geleid hebben tot den val van het Derde Rijk, is nog steeds niet geheel ontward. Wèl wordt het echter steeds duidelijker, dat bedekte tegenwerking in den kring van Hitiers naaste medewerkers daarbij van groot belang is geweest. En degene van wien de „Führer" de meeste last heeft gehad is zeker admiraal Canaris geweest, de chef van den „Geheimdienst", d.w.z. het hoofd van de militaire spionnage.

Nu en dan duikt de naam van deze geheimzinnige figuur op, o.a. bij het proces te Neurenberg en toen bij die gelegenheid Canaris genoemd werd mompelde Goering tandenknarsend een verschrikkelijke vloek. Men kan dit pas ten volle begrijpen als men iets meer weet van de rol, die Canaris gespeeld heeft.

Zelfs nu nog is hij een omstreden figuur, maar weinigen hebben hem van zóó nabij gekend als dr. H. B. Gisevius, die een der weinige overgebleven leiders is van het complot, dat in Juli 1944 tegen Hitier tot uitbarsting kwam.

Wat hier nu omtrent admiraal Canaris volgt is afkomstig van dezen dr. Gisevius en het is meer dan de moeite waard er kennis van te nemen.

De carrière van een spion.

Hoewel hij van Grieksche afstamming was, mocht Canaris toch als een echte Duitscher beschouwd worden, want zijn voorvaderen hadden zich reeds in de zeventiende eeuw in Duitschland gevestigd. Zijn vader, een echte aristocraat, was directeur van een groote kolenmijn in Westfalen en hijzelf koos de marine-loopbaan. In het begin van den eersten wereldoorlog werd hij in Zuid-Amerika geïnterneerd, maar hij wist naar Spanje te komen en daar meldde hij zich bij den Duitschen spionnagedienst. Spoedig onderscheidde hij zich daar door zijn bijzondere talenten voor het moeilijke verspiederswerk en ook na de ineenstorting van het Duitsche Keizerrijk bleef hij in het geheim werken voor zijn land, nu in dienst van den clandestienen herbouw der Duitsche weermacht.

In dienst van de nazi's.

Met politiek in den engeren zin bemoeide hij zich niet, maar toch is het wel waarschijnlijk, dat hij den opmarsch van het nationaal-socialisme met sympathie begroette, omdat hij er — gelijk zoo vele Duitschers — de eenige manier in zag, waarop Duitschland zijn oude glorie kon herwinnen. Van den anderen kant maakten de nazi's gaarne van zijn buitengewone bekwaamheid gebruik en zoo zien wij admiraal Canaris in 1935 bevorderd tot chef van den Duitschen Geheimen dienst.

De omzwaai van Canaris.

In de eerste jaren, die toen volgden, greep langzaam maar zeker een totale innerlijke verandering bij Canaris plaats. Deze eerlijke Duitscher ging inzien, welk een bende gangsters de macht in handen had genomen, en bovendien werd hem steeds duidelijker, dat Hitiers dolle machtsdroom tenslotte in een geweldige catastrofe voor de geheele menschheid en in het bijzonder voor Duitschland ten onder zou moeten gaan.

Eenmaal op dit standpunt van zijn gedachten aangekomen had Canaris kunnen heengaan, maar hij achtte het zijn plicht als mensch om Hitier te bestrijden. Openlijk kon hij dit niet, maar zijn hooge positie en het groote vertrouwen, dat hij bij Hitier genoot, boden hem de bijzondere kans om een dubbele rol te spelen. Voor het uiterlijk bleef hij een trouwe dienaar van het nazi-dom en in het buitenland gold hij als een geduchte tegenstander, maar in werkelijkheid gebruikte hij heel het arsenaal van zijn listigheid om Hitier op dwaalsporen te leiden. Soms lukte dit, soms ook niet.

Zqn tactiek tijdens den oorlog.

Toen eenmaal de tweede wereldoorlog was uitgebroken stelde Canaris zich tot taak Hitier zand in de oogen te strooien door het geven van verkeerde inlichtingen en adviezen. Hij zorgde er echter steeds voor hierbij zoo geraffineerd te werk te gaan, dat zijn groote baas hem nooit op een fout of een onoprechtheid kon betrappen. Neen, daar koos hij zorgvuldig zijn menschen voor uit, echte, beproefde nazi-militairen. Canaris verstond als geen ander de kunst om zich argeloos voor te doen. Hij was een menschenkenner en wist gebruik te maken van de omstandigheid, dat speciaal hooggeplaatste persoonlijkheden die eigenlijk niet oversnugger waren, zich gemakkelijk lieten vleien. Als het noodig was dat Hitier in de een of andere manier bewerkt moest worden wendde Canaris zich tot een of meer militairen uit de naaste omgeving van den Führer en begon met hen te praten. Ongemerkt wist hij dan bij hen de ideeën te verwekken, die hij wenschte en in hun eigenwaan bemerkten zijn slachtoffers dan niet eens, dat zij in de vorming van die ideeën eigenlijk geheel door Canaris werden geleid. Met hun ideeën gingen de ongelukkigen dan naar Hitier en gaven hem hun adviezen. Als nu Hitier zich werkelijk door hen liet beïnvloeden was het doel van Canaris bereikt. Dan liep de een of andere militaire onderneming spaak en wee dengenen, die Hitier hadden geadviseerd. Het was uit met hun aanzien en soms ook met hun leven. Het gebeurde echter ook vaak, dat Hitier niet naar de door Canaris bewerkte adviseurs luisterde en zijn eigen weg ging ofwel meer luisterde naar anderen. En dan moest Canaris zichzelf bekennen, dat zijn opzet mislukt was. In

De geheimzinnige rol van den chef der Duitsche spionnage.

Een der zeldzame foto's, die van den raadselachtigen admiraal Canaris bestaan.

TEGENSPELER VAN HITLER

beide gevallen echter ging hij zelf vrij uit, en kon hij zich op de volgende poging voorbereiden.

Mislukkingen.

Zoo zorgde hij ervoor, dat diverse raadgevers van Hitier tot het inzicht kwamen, dat de overval op Noorwegen moest mislukken tengevolge van actie der Engelsche vloot. Met nadruk zetten deze heeren hun standpunt bij Hitier uiteen, maar Hitier deed toch zijn zin en won. Toen kwam de overweldiging van Nederland. Ook voor dit geval wist Canaris menschen te vinden, die Hitier dit avontuur afraadden. Zij waarschuwden hem voor de waterlinie, waarin zijn tanks zouden vastloopen, voor de bruggen, die allemaal de lucht in zouden gaan. Hitier zette evenwel door en wederom werden eenige hooge adviseurs aan den kant gezet.

Successen.

Meer succes had Canaris na Duinkerken. Zelfs toen was Canaris overtuigd, dat Duitschland den oorlog tegen Engeland niet kon winnen. Voor hem ging het er dus om Hitier zoo te bewerken, dat hij rotsvast geloofde aan zijn eindzege. Hij beijverde zich daarom, dat het hoofdkwartier een totaal verkeerden indruk kreeg van de moeilijkheden, waarin Engeland verkeerd'

Canaris i bereiken.

alle „geh werden.

naamde dwerg-duikbooten er cijfers van Britsche schepen gebracht. Dit kon admiraal rivaliteit ging hij de succes-ci ven. En degenen, die al de2 mededeelen, deden dit maar a een uitstekenden indruk op c een totaal verkeerde beoorde ting van Engeland, hetgeen 2 Ook bemoeide Canaris zich buitenland ten opzichte van inderdaad neutraal zouden bl werden gemaakt voor den af landen ter beschikking stonc

En toch, ondanks al zijn pog schrok admiraal Canaris voor menige nationaal gezinde Du Duitschland en de wereld te 1 tegen de borst om rechtstree wat hij als landverraad bes cl— hoogverraad dus — was e een man, die zich voor een gi blik toch niet durft springen.

Het hooge spel van Canaris li van Hitier te behouden, maa: Deze duistere heeren vonden post van leider in den geheii Weliswaar slaagde de Gestap te komen, maar op den duui Griek" — zooals zijn bijnaam van 1943 kreeg Canaris zijn weinig voor noodig om den g brengen.

Dit gebeurde ruim een half j< Hitier was mislukt. Ofschooi aandeel in de samenzwering, voldoende om hem in de rij arresteerd. Tot overmaat var boek van Canaris, dat hij tot Hiermee was zijn lot beslist tegen hem uitgesproken.

Dit vonnis werd aan hem op voltrokken. Hij werd voorzicl maakt. Toen hij was bij gekor herhaalde dit gruwelijk bedri dood werkelijk volgde.

Zoo eindigde het bestaan van Hitier te zijn, maar in werke] nadeel berokkende dan menii

VLEUGELS DER WERELD VRIENDSCHAP

HET is al meer dan vijftien jaar geleden, dat een Britsche ingenieur zijn vacanties doorbracht op het vasteland van Europa en daarbij ook ons land bezocht. Dat was in 1930 en het beviel hem hier zoo goed, dat hij twee Nederlandsche H.B.S.'ers uitnoodigde het volgend jaar de vacantie bij hem, in zijn huis te Manchester, te komen doorbrengen. Dat lieten die jongens zich geen tweemaal zeggen en in 1931 hadden zij een prachtige vacantie in Engeland. Zij maakten met Engelsche jongelui kennis en het gevolg daarvan was, dat het jaar daarop dertig Britsche jongens en meisjes onder leiding van den Engelschen ingenieur in ons land kwamen logeeren en de gasten waren van Amsterdamsche families. Toen was er bij wijze van spreken „geen houden meer aan" en gedurende de volgende jaren, tot 1936 toe, vond er een regelmatige uitwisseling plaats van groote aantallen scholieren en volwassenen.

Deze uitwisseling nam daarop in 1937 organisatorische vormen aan, want in dat jaar werd de „World Friendship Tours" (De Wereld Vriendschaps Reizen) gesticht en onder auspiciën van die vereeniging werd het contact tusschen de landen tot 1939 in steeds grootere mate voortgezet. Het doel van de vereeniging was niet alleen een soort internationale reisvereeniging te vormen, maar was veeleer het scheppen van betere verhoudingen tusschen de volken en het kweeken van onderling begrip, waardeering en vriendschap. .

Dit ideaal leek verder dan ooit, toen in 1940 de oorlog uitbrak en Noorwegen, Frankrijk, België en

Nederland door de Duitschers bezet werden. Het ideaal der wereldvriendschap, dat in de harten bleef leven, en de herinnering aan de gastvrijheid, die velen in de jaren voor de oorlog in Nederland hadden genoten, leidde echter nog midden in de oorlogstijd, in 1942, tot de oprichting van 't „Ontvangstcomité voor kinderen uit bezette gebieden". Dit Comité verzamelde gedurende drie jaar adressen van Engelsche families, die zich bereid verklaarden, kinderen uit de bezette landen na hun bevrijding gastvrijheid te verleenen. Deze actie had een alles overtreffend succes. Meer dan 12.000 aanbiedingen kwamen binnen en toen in 1944 Zuid-Nederland en begin 1945 ons geheele land bevrijd was, konden door dit Comité duizenden jongens en meisjes voor herstel van gezondheid bij families in Engeland ondergebracht worden.

Het was op VE-day dat te Londen de „World Friendship Association", de Wereld Vriendschaps Organisatie, werd gesticht ter vervanging van de Friendship Tours. Er waren verscheidene bekende Nederlanders onder de oprichters, waarvan wij slechts noemen: de oud-minsters Dr. G. Bolkestein en Dr. J. van den Tempel en de ambassadeur te Londen Jhr. Mr. E. F. M. J. Michiels van Verduynen. De World Friendship Association richt zich op het zelfde ideëele doel als de vereeniging, waarvoor zij in de plaats kwam. Hoe grooter het aantal leden bij elk volk, des te grooter ook zal de kennis en het begrip van dat volk als geheel van en voor andere volken worden. En waardeering en begrip zijn de sterkste barricades tegen de oorlog!

Zoolang de nood en de moeilijkheden in Europa nog niet grootendeels overwonnen zijn, zal de belangrijkste werkzaamheid bestaan in het correspondeeren met het buitenland. De Vriendschaps Organisatie heeft daartoe een corespondentieafdeeling opgericht, waardoor ieder, die in een vreemde taal een brief kan schrijven, zijn deel kan bijdragen tot het scheppen van vertrouwen en saamhoorigheid tusschen de volken. De World Friendship Association verstrekt zijn briefschrijvende leden de correspondentie-adressen over de geheele wereld.

Zoodra dit weer mogelijk is, zal echter naast de correspondentie ook de uitwisseling hervat en uitgebreid worden. Uit een zoo groot mogelijk aantal landen zullen de leden door de World Friendsihp Exchange (de „Vriendschaps-Beurs" dus) bij families in andere landen als gast ondergebracht worden. Uiteindelijk wil men trachten te bereiken, dat de leden ieder land, waar ook ter wereld, zullen kunnen bezoeken!

De gelegenheid om brieven te wisselen is op het oogenblik reeds mogelijk met „pen-friends" uit Groot-Brittannië, de Vereenigde Staten, Canada, Zuid-Afrika, Australië of Nieuw-Zeeland. De secretaris van de Nederlandsche af deeling der organisatie, de heer Eldering — het secretariaat van de World Friendship Association is gevestigd Rokin 5 te Amsterdam — vertelde ons nog tijdens een gesprek, dat wij met hem over de nieuwe wereldstichting voerden, dat de uitwisseling met andere landen dit jaar nog zeer beperkt is. Hij is evenwel vol goede moed voor de toekomst. Wij wenschen de World Friendship Association • voor die toekomst „veel vriendschap" toe!

C. D.