BIJ EEN SCHETSBOEK

VAN 'Taul Citroen

Paul Citroen, Zonder titel. (Without a title)

Paul Citroen, Zonder titel. (Without a title).

„Tekenen en leven is één,” zegt Paul Citroen in zijn bij den Uitgever L. J. C. Boucher te ’s Gravenhage verschenen ~Schetsboek voor vrienden”. Het lijkt misschien een weinig zeggende uitspraak, wanneer men naar de betekenis ervan vraagt. Maar in verband met het in dit schetsboek opgenomen werk krijgen deze simpele woorden een diepere betekenis. Paul Citroen is in 1896 geboren en dus niet zo jong meer. Hij heeft ook de tijd van onzekerheid en zoeken gekend. Dit zoeken is beloond met een weloverwogen, bezonken kunstenaarschap. Is niet het grote probleem van elke kunstenaar hóe het werk in overeenstemming te brengen met de eigen persoonlijkheid? De zelfkennis is een van de moeilijkste dingen; zij wordt pas verkregen na een langdurige strijd, na een worsteling met de verkeerd gerichte krachten in het eigen hart: de hoogmoed, overschatting en de ijdelheid. Een kunstenaar moet vrij komen van zichzelf om de waarachtigheid in zijn kunst te bereiken, hij moet openstaan voor zijn medemens en de nodige ervaring opdoen; hij moet door de tegenslagen heenkomen en de successen leren afremmen, Dat is allemaal niet zo eenvoudig als men het neerschrijft. Maar het is een voorwaarde om het leven en de kunst tot een eenheid te laten groeien. Juist de innerlijke tegenstrijdigheden brengen de scheiding en komen tot uiting in de onvolmaaktheid van het kunstwerk. De jonge kunstenaar wil vaak meer dan hij vermag. Hij kent niet zijn eigen grenzen en zijn eigen gebied. Hij zoekt in de verkeerde richting en het goede komt maar toevallig uit zijn handen. Met Paul Citroen is het anders gesteld, want hij heeft geleerd de kunst als een persoonlijke levensuiting te aanvaarden. Hij vergist zich niet meer. En daarom zegt hij ook,

dat dit schetsboekje bestemd is voor hen, die hem aanvaarden zoals hij is. Dit is een waarschuwing voor wie al te diepzinnig op dit werk zou willen reageren en er geleerd bij zou willen doen. Het hart moet hier open staan en dan begrijpt men en men geniet.

De tekeningen, die hier zijn gereproduceerd, zijn uiterst 'gevoelig en zeer menselijk. Dit menselijke treft het diepst in Citroen’s werk. Het doorloopt een scala van gevoelens: smart, melancholie, ongekunsteldheid, vreugde en verrukking. De techniek past zich hierbij aan en is al even variabel, hoewel nergens afwijkend in toon. De zwart-krijt-lijn of de Oost-Indische inkt, de gewassen tekening, combinaties van deze technieken, ze zijn alle op het wezen van het object gericht. Kinderen, mensen, de natuur krijgen in een bijna mystieke atmosfeer gestalte; elk werk komt met een wijze glimlach van begrijpen ons tegemoet. Men‘denkt bij dit werk soms aan Henriët, speciaal wat de kindertekeningen betreft, en soms ook aan Kathe Kollwitz, maar de laatste was veel radicaler in haar hardheid. Citroen is nergens hard, wel schrijnend soms, maar er is toch een verzachtend element, waardoor het geluk niet wordt bedreigd. Zijn natuurtekeningen zijn prachtig van sfeer en tekening, van een haast Oosterse verfijning soms, men proeft er de liefde uit en ze zijn een overtuigend bewijs van Citroen’s vakmanschap. Inderdaad, men kan van dit simpele schetsboek genieten. Het stelt ons niet voor grote problemen, maar geeft toch het leven volledig weer. Dit is een kunst, die wel eens onderschat wordt, maar die het naar onze mening steeds weer winnen zal van allerlei experimentele richtingen, omdat deze kunst inderdaad „geeft wat men is” zoals Citroen zegt.

Paul Citroen, Zonder titel. (Without a title).

N.V.