personen-km; de vrachtautodiensten hebben in den regel geen vast tarief.

PROVINCIE Aantal K M. Ryka groote weg waarvoor de waarnemingen gelden Aantal personenauto-K.M. gemiddeld per dag Aantal vrachtauto-K.M. gemiddeld per dag 2 c ® == S S . a ® tüD ct ti£ fc- C« t. C X u 3 K c a a < §§ I Aantal vrachtauto’s dat gemiddeld per dag elk waarnemiugspunt passeert Noord-Holland 113 14.358 4.751 127 42 Zuid-Holland 180 18.297 6.040 1011/2 33% Zeeland 79 2.740 835 341/ 10% Utrecht 144 18.940 4.388 131/2 30% Noord-Brabant 258 13.096 2.957 50 11% Friesland 134 5.534 1.028 4iv; 7% Groningen 44 1.784 379 40/2 8% Drenthe 62 1.707 343 27/2 5% Overijssel 244 10.415 2.567 42% 10% Gelderland 371 22.062 2.613 59% 7 Uimburg 202 9.316 2.748 46 13% Het Rijk 1831 118249 28.64 g 64% 16%

Eenig verder inzicht in den omvang van het autobusverkeer is uit de verkeerswaamemingen te verkrijgen, welke in Augustus, September en October 1923 gedurende zeven verschillende dagen van des morgens 8 uur tot des avonds 6 uur op de Rijkswegen verricht zijn. Uit die waarnemingen zijn de volgende gegevens betreffende het autobusverkeer in de verschillende provincies afgeleid.

Zooals ojrgemerkt, is eenigszins juiste bepaling van den om vang van het totale intercommunale autobusverkeer in Nederland uit deze gegevens niet mogelijk ; om echter de orde van grootheden waarom het hier gaat, te leeren kennen, kan men in aanmerking nemen, dat de lengte van het wegennet van intercommunaal belang op omstreeks het tienvoudige van het net der Rijks groote wegen te stellen is, dat echter het intercommunale verkeer in het algemeen en ook het autobusverkeer meer van de groote verbindingswegen dan van de secundaire wegen gebruik maakt en dat de waarnemingen zien slechts over 10 uren jier dag uitstrekten. IMen zou, daarmede rekening houdende, het aantal autobus-km dat in totaal gemiddeld per dag afgelegd wordt, op ongeveer 40.000 a 50.000 kunnen schatten ; neemt men een gemiddelde bezetting per autobus van 5 a 6 reizigers aan, dan zou dus het gemiddeld aantal jrersonen-km voor alle intercommunale diensten per dag ojr 200.000 a 300.000 te stellen zijn; het totaal aan vracht in die veronderstelling door de passagiers gezamenlijk betaald, zou dan op omstreeks f 10.000 per dag zijn te ramen.

PROVINCIE Aantal K.M. Ryks groote weg waarvoor de waarnemingen gelden Aantal autobus-K.M. gemiddeld per dag Aantal autobussen,dat gemiddeld per dag elk punt passeert Noord-Holland 113 1.536 131/2 Zuid-Holland 180 3.023 15 Zeeland 79 719 9 Utrecht 144 857 51/2 Noord-Brabant 258 1.478 5/2 Friesland 134 988 71/2 Groningen 44 332 71/2 Drenthe 62 60 1 Overijssel 244 1.187 5 Gelderland 371 1.087 3 Uimburg 202 248 1 Het Rijk 1.831 11.515 6172

Ter vergelijking worde hier aan toegevoegd een overzicht van het aantal personenauto-kni zooals dit uit dezelfde verkeerswaamemingen volgt en dat der vrachtauto-km, welke laatste zoowel de openbare diensten als het particuliere vrachtvervoer omvatten, tusschen welk vervoer bij de waarnemingen geen onderscheid gemaakt kon worden.

Er zou hieruit volgen, dat het personenautoverkeer op de waarnemingsdagen omstreeks het tienvoudige van het autobusverkeer bedroeg ; het aantal personen-km zou bij een gemiddelde bezetting der personenauto’s met 2 a 3 personen

omstreeks het vijfvoudige bedragen, en al neemt men in aanmerking, dat de waarnemingen in een voor het personenautoverkeer gimstigen tijd zijn gedaan, dan toch blijft het waarschijnlijk dat met personenauto’s nog eenige malen zooveel reizigers vervoerd worden als met autobussen.

Het vrachtautoverkeer bleek bij de waarnemingen in voertuig-km omstreeks twee en een half maal zoo groot als het autobusverkeer ; bij gelijke veronderstelling als bij het autobusverkeer gemaakt is, betreffende de verhouding tusschen het totale intercommunale verkeer in Nederland en dat waargenomen op de Rijks groote wegen, zou het aantal vrachtauto-kni gemiddeld per dag omstreeks 100.000 a 125.000 bedragen ; het totale intercommunale goederenvervoer per vrachtauto zou daii bij een gemiddelde lading van 1 % ton jier auto 150.000 a 180.000 ton-km per dag zijn.

§2. Plaats die de autobus in het verkeer kan innemen.

Alvorens over te gaan tot behandeling van de regeling van het autobusverkeer, die onzes inziens aanbeveling verdient, meenen vij enkele beschouwingen te moeten wijden aan de plaats, die de autobus in het tegenwoordig stadium zijner ontwikkeling kan innemen.

In vergelijking met het spoor- en tramwegverkeer onderscheidt zich het verkeer per autobus door :

le. het niet gebonden zijn aan een vast traject. Terwijl voor een spoor- of tramweg de aanleg van een baan noodig is, met den aanleg, de verlenging of de verlegging waarvan kapitaal en tijd gemoeid is en die dikwijls niet in de centra van verkeer kan aangelegd worden, kan de autobus welhaast van alle wegen gebruik maken, die het gewone verkeer bezigt;

2e. den lagen prijs jier voertuig-km, die afhankelijk van de capaciteit der w'agens en de daaraan overigens gestelde eischen en mede afhankelijk van den toestand der wegen, op 20 tot 40 cent te rekenen is, waartegenover de kosten van een trein-km volgens het verslag der Nederlandsche Spoorwegen over 1923 o]i omstreeks f 3,60, die van een stoomtram-km op gemiddeld f 1 te stellen zijn. Slechts de electrische tramwegen vorderen bij een druk verkeer uitgaven per tram-km, welke